Με σημαία την εναντίωση σε κάθε είδους οργανωμένη δράση και την άρνηση κάθε εξουσίας και κράτους (είτε καπιταλιστικού, είτε εργατικού) οι αναρχικοί έχουν μείνει συνδεδεμένοι τα τελευταία χρόνια με τις σπασμωδικές και χωρίς συνέπεια ενέργειες που δεν οδηγούν πουθενά. Ακόμα και όταν οι φοιτητές ή οι εργάτες διαδηλωτές συγκρούονται με την αστυνομία οι αναρχικοί προτιμούν να χτυπήσουν και να φύγουν αδυνατώντας ολοκληρωτικά να οργανώσουν στα σοβαρά τη σύγκρουση με τις κατασταλτικές δυνάμεις του αστικού κράτους χωρίς προηγουμένως να το έχουν βάλει στα πόδια. Αυτό δεν είναι ένα αποσπασματικό φαινόμενο των τελευταίων χρόνων. οι αναρχικοί είναι δεμένοι μ’ αυτήν την αντίληψη σ’ όλη τη διάρκεια της ιστορικής τους πορείας, από τους θεωρητικούς της ίδρυσης του αναρχισμού, με πιο γνωστό και σημαντικό εκπρόσωπο τον Μπακούνιν και την εποχή της 1ης Διεθνούς μέχρι την Ισπανία του ‘36, μια από τις πιοτραγικές περιπτώσεις που δείχνει πως η εργατική τάξη, όταν αποτυγχάνει να πάρει την εξουσία στα χέρια της το πληρώνει με το φασισμό.
Ποιος θα ανατρέψει το αστικό κράτος;
Για το τροτσκιστικό κίνημα, το καθήκον των επαναστατών ήταν πάντα η οργάνωση της εργατικής τάξης,ώστε αυτή συνειδητοποιώντας τον ιστορικό της ρόλο, να ανατρέψει το αστικό κράτος, να απελευθερώσειόλες τις καταπιεζόμενες τάξεις και να αρχίσει να ανοικοδομεί την κοινωνία στην κατεύθυνση της ικανοποίησης των αναγκών όλης των ανθρώπων.Η εργατική τάξη είναι η πρωτοπόρα κοινωνική δύναμη της επανάστασης. Μόνο αυτή μπορεί να συντρίψει ταδεσμά που έχουν επιβάλλει οι καπιταλιστές, τα όργανα που έχουν φτιάξει για να προστατεύουν τους εαυτούς τους από τους καταπιεσμένους -στρατούς, αστυνομίες, δικαστήρια- απελευθερώνοντας έτσι όλα τακαταπιεζόμενα στρώματα από την εκμετάλλευση και την καταπίεση που υφίστανται προκειμένου ναπλουτίζουν τα αφεντικά. Η εργατική τάξη μπορεί να το κάνει αυτό γιατί στα χέρια της βρίσκεται όλη ηπαραγωγική δύναμη. Από τα χέρια της περνάνε όλα τα αγαθά που είναι απαραίτητα για την κάλυψη τωναναγκών. Για παράδειγμα μια απεργία στη ΔΕΗ μπορεί να παραλύσει όλα τα εργοστάσια της χώρας κόβοντάς τους την παροχή ηλεκτρισμού. Η εργασία η οποία είναι ενσωματωμένη στα εμπορεύματα αποτελείτον πιο σημαντικό παράγοντα των παραγωγικών δυνάμεων. Αυτή τη ζωντανή εργασία ούτε η ανάπτυξη της επιστήμης, ούτε η πιο φοβερή ανάπτυξη της τεχνολογίας μπορεί να υποκαταστήσει. Μέσα στον καπιταλισμό,όχι μόνο δεν την υποκαθιστά, όχι μόνο δεν προσφέρει στους εργάτες τη δυνατότητα να δουλεύουνλιγότερο και να απολαμβάνουν περισσότερα, αλλά αντίθετα οι καπιταλιστές αναγκάζουν τους εργαζόμενους να δουλεύουν περισσότερο, να παράγουν περισσότερο και να πληρώνονται λιγότερο. Αυτό το σάπιοσύστημα πρέπει να ανατραπεί. και η εργατική τάξη έχει τη δυνατότητα να το ανατρέψει, γιατί είναισυγκεντρωμένη στις επιχειρήσεις, τα εργοστάσια και τους χώρους δουλειά, γιατί είναι η μόνη ομοιογενής τάξη, που αναπτύσσει αυθόρμητα κοινότητα συμφερόντων. Αν πετάξει τα αφεντικά από τα εργοστάσια κιαναλάβει η ίδια τη διεύθυνση της παραγωγής μπορεί να καλύψει τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας. Γι’ αυτό ακριβώς είναι εν δυνάμει το επαναστατικό υποκείμενο στην πάλη ενάντια στον καπιταλισμό.
Η αποθέωση των λούπμεν και της απελπισίας
Οι αναρχικοί πιστεύουν ότι η εργατική τάξη “αν συνεχίζει να υπάρχει ακόμα” έχει πλέον ενσωματωθεί στοσύστημα, γι’ ατό και δεν μπορεί να είναι η πρωτοπορία στον αγώνα για την καταστροφή του καπιταλισμού.Συγχέουν τις προδοτικές, σοσιαλδημοκρατικές ή σταλινικές ηγεσίες με την ίδια την εργατική τάξη καιβγάζουν το συμπέρασμα ότι αφού οι εργάτες επηρεάζονται ή ψηφίζουν τους ρεφορμιστές αυτό σημαίνει ότικαι οι ίδιοι έχουν υποταχτεί στο σύστημα. Έτσι προσπαθούν να βρουν επαναστατικά υποκείμενα αδιάβρωτακαι αμόλυντα από το μικρόβιο του καπιταλισμού: τους φτωχούς αγρότες, το λούμπεν προλεταριάτο ή τηδιανόηση. Ο Μπακούνιν έγραφε το 1873, δύο μόλις χρόνια μετά την παρισινή Κομμούνα, ότι η εργατικήτάξη έχει γίνει μια προνομιούχα τάξη χάρη σε ψηλούς μισθούς και σε μια ορισμένη μόρφωση που έχει πάρει,και είναι τόσο διαβρωμένη από τις αστικές ιδέες, ώστε διαφέρει από την αστική τάξη μόνο στην κοινωνικήτης θέση και όχι στην πολιτική της. Και συνεχίζει γράφοντας ότι μόνο το λούμπεν προλεταριάτο μπορεί ναείναι η δύναμη της επερχόμενης επανάστασης.Ο Μπακούνιν γυρεύει την κινητήρια δύναμη της επανάστασης στα αισθήματα απελπισίας των πιο φτωχώνκαι εξαθλιωμένων στρωμάτων της κοινωνίας. Και δεν είναι μόνο Μπακούνιν. Παρόμοιες απόψεις ακούγονταιμέχρι σήμερα και μάλιστα απέκτησαν ακόμα μεγαλύτερη επιρροή την περίοδο των εξεγέρσεων του 1968. Σεένα πάντως σημείο είναι σύμφωνοι: οι φοιτητές, οι διανοούμενοι μπορούν να αποτελέσουν την κινητήριαδύναμη το υποκείμενο της επανάστασης. Σ’ αυτό οι μαρξιστές απαντούν: ήταν ποτέ οι διανοούμενοι τίποτε άλλο παρά οι εκπρόσωποι στο χώρο της ιδεολογίας, της μιας ή της άλλης τάσης της αστικής τάξης; Για τους επαναστάτες διανοούμενους από την άλλη πλευρά ποια άλλη λύση υπήρξε ποτέ από το να βρίσκονται δίπλα στην εργατική τάξη και να αγωνίζονται μαζί της για την προλεταριακή επανάσταση; Οι διανοούμενοι δεν είναι μια ανεξάρτητη τάξη που να μπορέσει να οδηγήσει νικηφόρα την επανάσταση ενάντια σ’ αυτή την κοινωνία συσπειρώνοντας τα καταπιεσμένα κομμάτια,. γι’ αυτό και δεν μπορεί να έχει ανεξάρτητο πολιτικό λόγο και ανεξάρτητη ταξική πολιτική. Όπως και τα άλλα ενδιάμεσα στρώματα της κοινωνίας, οι διανοούμενοι θα βρίσκονται είτε στο πλευρό της αστικής τάξης και θα υπηρετούν τα πιο αντιδραστικά της συμφέροντα, είτε στο πλευρό των εργαζομένων και της επανάστασης. Ούτε όμως οι αγρότες, μια τάξη που περιλαμβάνει πολλά ενδιάμεσα στρώματα -από μεγαλογαιοκτήμονες μέχρι εξαθλιωμένους- και τα μέλη της είναι απομονωμένα μεταξύ τους, δουλεύοντας ο καθένας το χωράφι τους για τον εαυτό του και σε ανταγωνισμό με τους υπόλοιπους. Ούτε το Λούμπεν προλεταριάτο, δηλαδή το κομμάτι εκείνο της εργατικής τάξης που έχει περιπέσει στην πιο μακροχρόνια ανεργία και στην πιο τρομερή εξαθλίωση μπορούν να αποτελέσουν την πρωτοπορία της επαναστατικής διαδικασίας. Τα αισθήματα απελπισίας των μεν ή των δε δεν αρκούν για να ρίξουν τον καπιταλισμό. Στη σύγχρονη εποχή, δύναμη βρίσκεται στην πόλη και όχι στο χωριό, στα εργοστάσια και όχι στα χωράφια, στην επαναστατική θέληση και όχι στην απελπισία. Δεν είναι ο μαρξισμός εκείνος που επιλέγει το προλεταριάτο σαν εν δυνάμει επαναστατικό εργαλείο, αλλά ο καπιταλισμός, ο οποίος, όπως σχολιάζει ο ίδιος ο Μαρξ, γεννάει τον ίδιο του το νεκροθάφτη. Η εργατική τάξη είναι εκείνη που μπορεί να σταματήσει την παραγωγή ή να την ανασυγκροτήσει συσπειρώνοντας τους φτωχούς αγρότες, τους ανέργους και το λούμπεν προλεταριάτο.
Το κράτος και η κοινωνία την επόμενη μέρα της επανάστασης
Ο φετιχισμός του κράτους, που καλλιεργήθηκε από την αστική τάξη -ως κάτι το ιερό, απαραβίαστο καιαιώνια, πάνω από την ιστορία και τις τάξεις- συνεχίστηκε μ’ έναν αντίστροφο τρόπο από τους αναρχικούς.Γι’ αυτούς το κράτος είναι η ενσάρκωση του απόλυτου κακού. καμία σημασία δεν έχει σε ποιανού τα χέριαβρίσκεται, καμία σχέση δεν έχει το γεγονός ότι το κράτος είναι το γέννημα της ταξικής κοινωνίας, ότι είναι ομηχανισμός εκείνος με τον οποίο η άρχουσα τάξη επιβάλλει την κυριαρχία της στις άλλες τάξεις της κοινωνίας. Στόχος των αναρχικών είναι η κατάργηση του κράτους την ίδια κιόλας μέρα της επανάστασης.και δεν είναι μόνο οι αναρχικοί. Δίπλα σ’ αυτούς ένα πλήθος συμβουλιακών αντιλαμβάνονται τηνεπανάσταση και την επόμενη μέρα σαν ένα ατελείωτο πανηγύρι. Η ιστορική εμπειρία ωστόσο δείχνει ότι ηεπόμενη μέρα της επανάστασης τίποτα δεν έχει ακόμα τελειώσει. Εκείνη τη μέρα, η πιο μαύρη αντίδρασημέσα στην ίδια την επαναστατημένη χώρα θα προσπαθήσει να ανασυνταχθεί, παλεύοντας για τηνπαλινόρθωση της εξουσίας της. Η αστική τάξη δεν παραδίδεται αμαχητί ακόμα και αν χάσει την εξουσία. Θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα, όλες τις μεθόδους προκειμένου να τσακίσει την επανάσταση. Σε βοήθεια της θα τρέξουν οι ιμπεριαλιστικές χώρες με τους στρατούς τους για να συντρίψουν αυτό που αύριο μπορεί ναακολουθήσει και στις δικές τους χώρε;. Το να κρατήσουν τότε οι επαναστάτες μια θέση ενάντια στοεργατικό κράτος, σημαίνει να παραδώσουν την εξουσία πίσω στον ταξικό αντίπαλο. Σημαίνει την πιο μεγάληπροδοσία απέναντι στους εργάτες και τους καταπιεσμένους. η επαναστατική εξουσία μπορεί να στερεωθείμόνο μέσα από τη δικτατορία του προλεταριάτου. Ο Μπακούνιν όμως επιμένει να ηθικολογεί για τη γενικήφύση (!) του κράτους. “Αν υπάρχει ένα κράτος, αυτό αναγκαστικά συμπεριλαμβάνει μια δικτατορία, και κατάσυνέπεια, σκλαβιά -κράτος χωρίς σκλαβιά, ανοιχτή ή συγκαλυμμένη είναι αδύνατο- και γι’ αυτό είμαστεεχθροί του κράτους”.Τι σημαίνει όμως δικτατορία του προλεταριάτου; Ο Μαρξ σε μια σημείωση απαντάει: “Σημαίνει ότι τοπρολεταριάτο, αντί να αγωνίζεται απομονωμένο ενάντια στις προνομιούχες τάξεις, έχει αποκτήσει αρκετήδύναμη και οργάνωση ώστε να χρησιμοποιήσει γενικά κατασταλτικά μέτρα στην πάλη εναντίον τους”. Τόσολοιπόν ο Μαρξ όσο και ο Λένιν έβλεπαν στο εργατικό κράτος εκείνο το οποίο “κάθε νοικοκυρά μπορεί ναασκεί εξουσία”. Η δικτατορία του προλεταριάτου είναι το μεταβατικό καθεστώς προς το σοσιαλισμό και θαπεθάνει μαζί με το θάνατο του καπιταλισμού σε παγκόσμιο επίπεδο, ανοίγοντας το δρόμο για τονκομμουνισμό και την απονέκρωση του κράτους, ικανοποιώντας έτσι και τις ηθικολογικές αντιρρήσεις τουΜπακούνιν.
Ισπανία ‘37: Το τίμημα της αντιεξουσίας
Από το 1931 η Ισπανία βρίσκεται σε επαναστατικό αναβρασμό. Τότε είναι που πέφτει η μοναρχία υπό τοβάρος μιας γενικής απεργίας. Η θύελλα των απεργιών συνεχίζεται και το Φλεβάρη του ‘36 το Λαϊκό Μέτωποκερδίζει τις εκλογές. Το Λαϊκό Μέτωπο αποτελείται από την αριστερά των Δημοκρατικών, το ΚΚ Ισπανίας, τοΚαταλάνικο ΚΚ, εθνικιστικά βασκικά και καταλανικά κόμματα. Η βασική του φιλοσοφία ήταν να σταματήσουν οι εργάτες τις απεργίες, να μετριάσουν τα αιτήματά τους γιατί αλλιώς υπάρχει ο κίνδυνος του φασισμού.Την ίδια ώρα που ο Φράνκο οργάνωνε την αντεπανάσταση, το σταλινικό ΚΚ ετοιμαζόταν αν παραδώσει τηνεργατική τάξη άοπλη στον φασισμό. Γιατί σύμφωνα με αυτό για να νικήσουμε τον Φράνκο πρέπει να ξεγράψουμε την εργατική επανάσταση και τη σοσιαλιστική προοπτική γιατί τάχα έτσι θα απομακρυνθούν από το μέτωπο η “δημοκρατική πτέρυγα” της αστικής τάξης.Ωστόσο, η εργατική τάξη δεν είναι διατεθειμένη να υποχωρήσει. Στην Καταλωνία, οπλισμένες εργατικές επιτροπές αναλαμβάνουν την άμυνα της πόλης και τη διεύθυνση της παραγωγής. Οι αγρότες οργανώνουν τη γη σε κολεκτίβες. Οι συνθήκες είναι έτοιμες για την κατάληψη της εξουσίας σε ολόκληρη την Ισπανία από τα εργατικά συμβούλια. Όμως η CNT-FAI, η αναρχοσυνδικαλιστική ομοσπονδία, που επηρεάζει την πλειοψηφίατων ισπανών εργατών, αρνείται να προχωρήσει. Περιχαρακωμένη στην Καταλωνία, όπου έχει τον πλήρη έλεγχο, η CNT πιστεύει ότι μπορεί να προχωρήσει εκεί στην άμεση εγκαθίδρυση του κομμουνισμού, αδιαφορώντας όχι μόνο για το αν θα “καταργηθεί” το κράτος αλλά ακόμα κι αν αυτό παραμένει στα χέρια της αστικής τάξης. Ωστόσο τον Αύγουστο του 36 μπαίνουν στην επαρχιακή κυβέρνηση της χώρας των Βάσκων και τον Νοέμβρη στην κεντρική κυβέρνηση. Η CNT-FAI αρνήθηκε την εργατική εξουσία ως κρατιστική αντίληψη. Προσχώρησε όμως στην αστική κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου, που το πρόγραμμά του δεν ήταν αντικρατιστικό ή επαναστατικό, αλλά η ανοιχτή στήριξη της αστικής δημοκρατίας και του αστικού κράτους. Η τακτική αυτή της CNT άνοιξε το δρόμο για την προδοσία του σταλινικού ΚΚΙ και τελικάλίγο αργότερα στη φασιστική αντεπανάσταση του Φράνκο.Η Ισπανία του 36-39 δε δείχνει μόνο το τραγικό τέλος μιας επαναστατημένη εργατικής τάξης που αρνείται να καταλάβει την εξουσία. Δείχνει επίσης, ότι απαραίτητη προϋπόθεση για τη νίκη είναι μια οργάνωση, που να συμπυκνώνει την επαναστατική θεωρία και να βάζει μπροστά ένα πρόγραμμα σοσιαλιστικής επανάστασης και εργατικής εξουσίας. Μια οργάνωση που να παρεμβαίνει στην εργατική τάξη και τη νεολαία οργανώνοντας την αντίσταση στην καπιταλιστική εκμετάλλευση.Οι αναρχικοί πιστεύουν ότι η αυθόρμητη διάθεση των μαζών, το αυθόρμητο μίσος των καταπιεσμένων αρκεί για να συντριβεί η καπιταλιστική εξουσία και γι’ αυτό αρνούνται να οργανώσουν συνειδητά τους αγώνες.Κάθε όμως φορά, η ίδια η πραγματικότητα αποδεικνύει ότι η πορεία που δεν περιφρουρήθηκε διαλύεται από τους μπάτσους, η κινητοποίηση που δεν οργανώθηκε κλείνει, είτε γιατί μπήκε στον “αυτόματο” είτε γιατί τη δουλειά που δεν κάναμε εμείς την έκανε ο ρεφορμισμός σέρνοντας την στην ήττα και τον συμβιβασμό. Σε κάθε περίπτωση η αυθόρμητη διάθεση των εργατών ή της νεολαίας δεν φτάνει για να καμφθεί η αστική αντίδραση και η θέληση των αφεντικών. Αν αυτό ισχύσει μια φορά στον καθημερινό κοινωνικό ανταγωνισμό ισχύσει εκατό φορές όταν αυτός ο ανταγωνισμός φτάσει να απειλεί τα ιερά και τα όσια της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής και του αστικού κράτους. Τότε το μόνο που θα μετρήσει θα είναι οι συνειδητές δυνάμεις τις επανάστασης από τη μια και της αντεπανάστασης από την άλλη. Οι πρώτες οργανωμένες στο κόμμα της εξέγερσης, οι δεύτερες στους πραιτοριανούς μηχανισμούς του αστικού κράτους.
