Πέμπτη 22 Σεπτεμβρίου 2016

Για τον πόλεμο και τη Σοσιαλιστική Επανάσταση

Είναι ιστορικά επιβεβαιωμένο ότι οι πόλεμοι δε σταμάτησαν ποτέ, ακόμα και σε σχετικά ειρηνικές περιόδους. Όταν όμως τα σύννεφα του πολέμου πυκνώνουν, όταν ένας πόλεμος με γενικότερες διεθνείς διαστάσεις προβάλλει πιο πιθανός, τα καθήκοντα και οι ευθύνες των κομμουνιστών μεγαλώνουν. Η επικαιρότητα των ζητημάτων που σχετίζονται με τον πόλεμο αναδεικνύει την ανάγκη συζήτησης γύρω από αυτά, ανατρέχοντας στην πείρα του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος και στην πλούσια αρθρογραφία του Λένιν για τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο.
Η ΚΕ του ΚΚΕ στις Θέσεις για το 19ο Συνέδριο επισημαίνει για τα αίτια και την ουσία του ιμπεριαλιστικού πολέμου: «Οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις, που οδήγησαν στο παρελθόν σε δεκάδες τοπικούς, περιφερειακούς και σε δύο παγκόσμιους πολέμους, θα συνεχίσουν να οδηγούν σε σκληρές συγκρούσεις, οικονομικές, πολιτικές και στρατιωτικές, ανεξάρτητα από τη σύνθεση ή ανασύνθεση, τις αλλαγές στη δομή και στο πλαίσιο στόχων διεθνικών ιμπεριαλιστικών ενώσεων, τη λεγόμενη νέα "αρχιτεκτονική” τους. Άλλωστε, "ο πόλεμος είναι η συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα", ιδιαίτερα σε συνθήκες βαθιάς κρίσης υπερσυσσώρευσης και σημαντικών αλλαγών στο συσχετισμό των δυνάμεων του διεθνούς ιμπεριαλιστικού συστήματος, όπου το ξαναμοίρασμα των αγορών σπανίως γίνεται αναίμακτα.»
O ιμπεριαλιστικός πόλεμος αρκετές φορές στην ιστορία δημιούργησε το έδαφος στο οποίο
εκδηλώθηκε επαναστατική κατάσταση, αυξημένη κινητικότητα της εργατικής τάξης και των λαϊκών μαζών. Σε συντομία να θυμίσουμε ότι η Κομμούνα του Παρισιού εκδηλώθηκε την περίοδο του Γαλλοπρωσικού Πολέμου, η μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση στις συνθήκες εξόδου από τον Ά Παγκόσμιο Ιμπεριαλιστικό Πόλεμο, αντίστοιχη κατάσταση διαμορφώθηκε στη Γερμανία το 1918, στην Ελλάδα το 1944 και σε άλλες χώρες.
Η σχέση πολέμου και σοσιαλιστικής επανάστασης έχει μεγάλη θεωρητική και πρακτική αξία, όχι μόνο για τη μελέτη των ιστορικών γεγονότων αλλά για τη σύγχρονη εργατική τάξη. Οι Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το 19ο Συνέδριο επισημαίνουν για τη σχέση πολέμου πάλης για την εξουσία:
«Σε περίπτωση ιμπεριαλιστικής πολεμικής εμπλοκής της Ελλάδας, είτε σε αμυντικό είτε σε επιθετικό πόλεμο, το Κόμμα πρέπει να ηγηθεί στην αυτοτελή οργάνωση της εργατικής λαϊκής πάλης με όλες τις μορφές, ώστε αυτή να συνδεθεί με τον αγώνα για ολοκληρωτική ήττα της αστικής τάξης, εγχώριας και ξένης ως εισβολέα, έμπρακτα να συνδεθεί με την κατάκτηση της εξουσίας.»
Τα κείμενα που δημοσιεύονται στην παρούσα Συλλογή έχουν γραφτεί τη χρονική περίοδο 1914-1917, δηλαδή στα χρόνια του Α Παγκόσμιου Πολέμου. Αποτυπώνουν τη μεγάλη σημασία της ταξικής - επιστημονικής προσέγγισης στο ζήτημα του πολέμου, πράγμα που έδωσε στο Κόμμα των Μπολσεβίκων την ικανότητα να καθοδηγήσει την εργατική τάξη της Ρωσίας στη νίκη της επανάστασης ενάντια στη δική της αστική τάξη.
Η επεξεργασία αυτών των κειμένων έγινε σε συνθήκες φωτιάς, σε συνθήκες που η πίεση για «εθνική ενότητα», η οπορτουνιστική πίεση για προσαρμογή ήταν τεράστια. Χαρακτηριστικό είναι ότι εκείνη την εποχή σχεδόν το σύνολο των ηγετών της ΙΙ Διεθνούς, παρά τις περί του αντιθέτου διακηρύξεις (συνέδρια Κοπεγχάγης και Βασιλείας), πρόδωσαν την εργατική τάξη των χωρών τους και την κάλεσαν να πέσει στη σφαγή για τα συμφέροντα του κεφαλαίου —οι ρεφορμιστές εξελίχτηκαν σε σοσιαλσοβινιστές. Οι οπορτουνιστές της ΙΙ Διεθνούς υποστήριζαν ότι δεν επιβεβαιώθηκε η εκτίμηση του Συνεδρίου της Βασιλείας ( 1912) για διαμόρφωση επαναστατικής κατάστασης, αφού οι κυβερνήσεις εμφανίζονταν ισχυρές στις αρχές του πολέμου. Ο Λένιν ανταπαντούσε ότι ποτέ οι κυβερνήσεις, οι κυρίαρχες τάξεις των διαφόρων κρατών δεν έχουν τόσο ανάγκη τη συναίνεση των εργαζομένων μαζών (την «ειρηνική υποταγή τους») όσο τον καιρό του πολέμου. Επισήμανε επίσης ότι αν στην αρχή του πολέμου, «ιδιαίτερα σε μια χώρα που περιμένει γρήγορη νίκη, η κυβέρνηση φαίνεται παντοδύναμη, κανένας ποτέ και πουθενά στον κόσμο δε σύνδεσε την αναμονή μιας επαναστατικής κατάστασης αποκλειστικά με τη στιγμή της "έναρξης” του πολέμου και πολύ περισσότερο δεν ταύτισε το "φαινομενικό” με την πραγματικότητα».* Αυτό το ζήτημα είχε συζητηθεί και νωρίτερα, στους κόλπους της ΙΙ Διεθνούς, στο Συνέδριο της Στουτγάρδης το 1907. Ο Λένιν απαντώντας στον Ερβέ τόνιζε ότι η πάλη πρέπει να αποβλέπει «στην αντικατάσταση του καπιταλισμού με το σοσιαλισμό και όχι απλώς στην αντικατάσταση του πολέμου με την ειρήνη. Η ουσία δεν είναι να εμποδίσουμε απλώς το ξέσπασμα του πολέμου αλλά να εκμεταλλευτούμε την κρίση που γεννά ο πόλεμος για να επιταχύνουμε το γκρέμισμα της αστικής τάξης». Σε αντίθεση με τις «μισοαναρχικές» απόψεις του Ερβέ, για «απεργία» και «εξέγερση» ενάντια στον πόλεμο, ο Λένιν τόνιζε ότι το ζήτημα της εκλογής των μέσων εξαρτάται από το χαρακτήρα της κρίσης που προκαλεί ο πόλεμος.** Ο Λένιν ξεσκεπάζει αμείλικτα και το ρεύμα του κεντρισμού, που στα λόγια στιγμάτιζε τα δεινά του πολέμου στην πράξη, όμως, σερνόταν από τους σοβινιστές στο όνομα της ενότητας μαζί τους, κάτω και από την επίδραση του φόβου μην τους βγάλει εκτός νόμου η αστική τάξη.
Τα κείμενα του Λένιν αποκαλύπτουν την ικανότητα του οπορτουνισμού να προσαρμόζεται ανάλογα και με τις επιδιώξεις της αστικής τάξης και αναδεικνύουν την ανάγκη πάλης ενάντια στον οπορτουνισμό σε όλες τις συνθήκες, αφού από τη φύση του υιοθετεί συνθήματα που αποπροσανατολίζουν από τα καθήκοντα της επαναστατικής πάλης. Για παράδειγμα, την περίοδο του Ά Παγκόσμιου Πολέμου καταγράφηκε το ρεύμα του πασιφισμού (φιλειρηνισμού), ρεύμα που στην αρχή του πολέμου συσπείρωνε κυρίως διάφορους ουτοπικά σκεπτόμενους σοσιαλιστές και μικροαστούς, που ονειρεύονταν έναν ειρηνικό καπιταλισμό χωρίς ακρότητες. Κατά την έναρξη του πολέμου το ρεύμα του πασιφισμού (αρνήσεις στράτευσης κ.ά.) εκ των πραγμάτων ήταν σε αντίθεση με το σοβινισμό που απαιτούσε η πολεμική προσπάθεια των καπιταλιστών. Με την εξέλιξη του πολέμου, μετά από τις τεράστιες απώλειες στα πολεμικά μέτωπα και τη στροφή καπιταλιστικών ομάδων στην ιμπεριαλιστική ειρήνη, που αποτύπωνε τους αλλαγμένους συσχετισμούς μεταξύ των καπιταλιστών, το ρεύμα του πασιφισμού δυνάμωσε, αφού όλο και περισσότεροι σοσιαλσοβινιστές ηγέτες εμφανίζονταν ως πασιφιστές ακολουθώντας τους αστούς. Χαρακτηριστικό για τα παραπάνω είναι το άρθρο του Λένιν «Στροφή στην παγκόσμια πολιτική>). Ο Λένιν αντιπαρατέθηκε με το ρεύμα του πασιφισμού ακόμα και στην πιο «τίμια» εκδοχή του και πρόβαλε ως μοναδικά σωστή γραμμή για την εργατική τάξη την πάλη για το γκρέμισμα-ήττα της αστικής τάξης και την κατάκτηση της επαναστατικής εργατικής εξουσίας.
Η Συλλογή περιλαμβάνει άρθρα, μπροσούρες, γράμματα, καθώς και άλλα κείμενα του Λένιν για την καλύτερη παρακολούθηση των εξελίξεων και της διαπάλης, η δημοσίευσή τους είναι σύμφωνα με το χρόνο συγγραφής τους.


* Β. Ι. Λένιν, «Η χρεοκοπία της ΙΙ Διεθνούς», Άπαντα, τόμ. 26, σελ. 222, εκδ. Σύγχρονη Εποχή.


** Β.Ι. Λένιν, «Το διεθνές σοσιαλιστικό συνέδριο της Στουτγάρδης», Άπαντα, τόμ. 16, σελ. 77-78, εκδ. Σύγχρονη Εποχή.

(Από την εισαγωγή του ομότιτλου βιβλίου της Σύγχρονη Εποχή)

Καρλ Μαρξ

«Ο κομμουνισμός δεν είναι για μας μια κατάσταση πραγμάτων που πρόκειται να εγκαθιδρυθεί, ένα ιδανικό προς το οποίο πρέπει να προσαρμοστεί η πραγματικότητα. Ονομάζουμε κομμουνισμό την πραγματική κίνηση που καταργεί την παρούσα κατάσταση πραγμάτων».