Γράφει ο Άδηλος
Το άρθρο στο προσυνεδριακό διάλογο του Β. Θεοδωρακόπουλου στον Ριζοσπάστης 15/3 με τίτλο: «Πάμε καλά; Με χαλασμένη πυξίδα;» Είναι μία σύνοψη των αντιρρήσεων που διατυπώνονται για τις Θέσεις της Κ.Ε. για το 19ο Συνέδριο. Με αυτή την έννοια ας δούμε μία προς μία τις απόψεις που διατυπώνονται.
1) Ο ιμπεριαλισμός είναι το ανώτατο στάδιο ανάπτυξης του καπιταλισμού. Ο Β.Θ. συμφωνεί με αυτό αλλά βρίσκει ότι στις θέσεις η αντίληψη για τον ιμπεριαλισμό είναι ακρωτηριασμένη. Πως είναι δυνατόν όμως να είναι έτσι, αφού σε όλο το κείμενο ο ιμπεριαλισμός χρησιμοποιείται ακριβώς με αυτόν το περιεχόμενό; Αυτό που στην πραγματικότητα υποτονίζεται, αν μπορούμε να το πούμε αυτό, στην πραγματικότητα δεν πολυαναφέρεται, είναι η πλευρά του ιμπεριαλισμού που αντιστοιχεί στην πολεμική επιθετικότητα και κατακτητικότητα των ισχυρών καπιταλιστικών κρατών. Και όχι τυχαία, κατά την γνώμη μου. Όλο το προηγούμενο διάστημα εμφανίστηκαν συγχύσεις γύρω από την έννοια του ιμπεριαλισμού, κυρίως στο τι εννοούμε αντιιμπεριαλισμό. Για παράδειγμα μπορεί σε ένα αντιιμπεριαλιστικό μέτωπο να μπουν δυνάμεις όπως ο ΣΥΡΙΖΑ; Μπορούμε να συμπτύξουμε μέτωπο με «πατριωτικές» δυνάμεις ενάντια στην «κατοχή» της Μέρκελ και του ΔΝΤ; Αν σωστά αντιλαμβάνεσαι την έννοια του ιμπεριαλισμού σαν ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού τότε και ο αντιιμπεριαλισμός σου έχει ξεκάθαρη προοπτική, ξεκάθαρο στόχο. Είναι ένας από τους λόγους που άλλαξε και το όνομα του Α.Α.Δ.Μ. σε Λαϊκή Συμμαχία.
Παρακάμπτω την άποψη ότι η Κ.Ε. δεν παίρνει υπ’ όψη της την ήττα του Σοσιαλισμού στην χάραξη της τακτικής, γιατί έχουν μεσολαβήσει 3 Συνέδρια από τότε και είναι το λιγότερο αφελές να πιστεύουμε ότι οι αποφάσεις τους είναι άσχετες με την διαμόρφωση της πολιτικής σου ακριβώς μετά από την ήττα. Εκτός βέβαια αν υπονοείται ότι λόγω της ήττας του σοσιαλιστικού συστήματος, όλοι εμείς οι κομμουνιστές πρέπει να βάλουμε την ουρά στα σκέλια.
2) Ο στρατηγικός στόχος είναι προφανώς η σοσιαλιστική επανάσταση. Αυτό που πρέπει να υπογραμμίσουμε όμως είναι ότι η επανάσταση που οργανώνουμε θα έχει σοσιαλιστικό χαρακτήρα. Αυτό είναι διαφορετικό από το πρώτο. Ο στρατηγικός στόχος κάθε επαναστατικού κόμματος είναι ο σοσιαλισμός. Αυτό που έθεσε για πρώτη φορά 15ο Συνέδριο και επαναλαμβάνεται και στις θέσεις του 19ου, είναι ότι δεν υπάρχουν ενδιάμεσα στάδια. Συνέπεια του γεγονότος ότι η Ελλάδα ανήκει πλέον στο ιμπεριαλιστικό στάδιο ανάπτυξης. (Σημ. και όχι ότι έγινε ιμπεριαλιστική – επεκτατική χώρα).
Η θέση της Ελλάδας σε αυτό το οικονομικό στάδιο ανάπτυξης τεκμηριώνει ότι ο καπιταλισμός της είναι κατ’ αρχάς απόλυτος κυρίαρχος, δεν υπάρχουν πλέον τα παραμικρά φεουδαρχικά κατάλοιπα. Έχει ολοκληρώσει τις δομές του (χρηματιστικό κεφάλαιο, εξαγωγές κεφαλαίων, δημιουργία μονοπωλίων, συμμετοχή στο μοίρασμα αγορών) Αν δεν υπήρχαν αυτά, για παράδειγμα αν υπάρχουν φεουδαρχικά κατάλοιπα, τότε η ύπαρξη ενδιάμεσου σταδίου θα ήταν θέμα συζήτησης. Και αυτό όχι γιατί θα υπήρχε τότε ενδιάμεσο οικονομικό σύστημα, αλλά γιατί το πέρασμα από το ένα κοινωνικό σύστημα στο άλλο προϋποθέτει την μη ύπαρξη του προ-προηγούμενου. Αυτό το ενδιάμεσο στάδιο θα είχε μία κρατική δομή προσανατολισμένη σε αυτόν ακριβώς τον στόχο. Θα μπορούσε να είναι εργατικό κράτος ή να συμμετέχουν και αστικές δυνάμεις που και αυτές έχουν τον ίδιο στόχο. Άρα η μη ύπαρξη σταδίων πατάει ακριβώς στο γεγονός ότι η Ελλάδα ανήκει στο ιμπεριαλιστικό στάδιο ανάπτυξης.
Η μεταβατική περίοδος από την στιγμή κατάκτησης της εξουσίας μέχρι την μετατροπή στην κοινωνίας σε σοσιαλιστική κοινωνία είναι ένα εντελώς διαφορετικό γεγονός. Προφανώς όχι η Κ.Ε. αλλά ο Β.Θ. συγχέει το στάδιο με την μεταβατική περίοδο. Σε αυτήν το τι πρόγραμμα θα έχει η επαναστατική κυβέρνηση δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε ούτε να το προβλέψουμε και κυρίως ούτε να το προκαθορίσουμε. Εξαρτάται από το σε ποια κατάσταση θα είναι οι κοινωνικές δυνάμεις, ποια η έκταση των κοινωνικών τάξεων και στρωμάτων εκείνη την εποχή, από το μέγεθος της αντίδρασης της ηττημένης αστικής τάξης και από πολλούς άλλους παράγοντες. Αυτό που μπορείς να κάνεις είναι ορίσεις τους στόχους της επαναστατικής κυβέρνησης εκείνης της περιόδου μαζί με το τι εννοείς σοσιαλισμό, γιατί αυτό είναι το ζητούμε σήμερα. Και αυτό γίνεται, ίσως για πρώτη φορά τόσο αναλυτικά, στις Θέσεις.
3) “… Η Ελλάδα λοιπόν είναι εξαρτημένη από τις ΗΠΑ, είναι χώρα ενδιάμεση και εξαρτημένη στο σύστημα του ιμπεριαλισμού. Το φεγγάρι φέρνει γύρω από τη γη - ανάμεσά τους υπάρχει αλληλεπίδραση βαρυτική - και όχι η γη, γιατί η μάζα της είναι πολύ μεγαλύτερη από τη μάζα του φεγγαριού. Ο όρος ανισότιμη αλληλεξάρτηση είναι ακαδημαϊκός, νεολογισμός που καλύπτει την εγκατάλειψη της εξάρτησης….” Κατ’ αρχάς να παρατηρήσουμε ότι πράγματι η σελήνη γυρίζει γύρω από την γη και όχι το αντίστροφο, αλλά γυρίζει!!! Και αυτό οφείλεται στην αλληλεξάρτηση των μαζών τους. Η αλληλεξάρτηση στην φυσική δεν προϋποθέτει ισομεγέθης ποσότητες. Γιατί να ισχύει κάτι άλλο στην κοινωνία; Επί της ουσίας όμως: Δεν μπορεί να λες ταυτόχρονα ότι η Ελλάδα βρίσκεται στο ιμπεριαλιστικό στάδιο ανάπτυξης και ότι είναι μόνον εξαρτημένη. Όταν κάνεις εξαγωγές κεφαλαίων σε Βουλγαρία και Ρουμανία δεν ελέγχεις μέρος της οικονομίας τους; Εξαρτάσαι και εσύ βέβαια, αλλά εξαρτώνται και από εσένα άλλοι. Αν είναι τόσο δύσκολο να το παραδεχτούμε για την χώρα μας σκεφτείτε πόσο δύσκολο είναι για τον αμερικάνικο λαό για παράδειγμα, να δεχτεί ότι η πατρίδα του είναι ο «κακός της ιστορίας» Παράλληλα να υπενθυμίσουμε ότι η θέση του ΚΚΕ ήταν και παραμένει: «Στο πλαίσιο της ανισόμετρης ανάπτυξης η Ελλάδα, με στοιχεία υποχώρησης, παραμένει σε ενδιάμεση θέση στη διεθνή ιμπεριαλιστική πυραμίδα, με εξαρτήσεις απ’ τις ΗΠΑ και την ΕΕ» (Θέση 5 σελ. 5) και παρακάτω: «Ο ελληνικός καπιταλισμός βρίσκεται στο ιμπεριαλιστικό στάδιο ανάπτυξης του, σε ενδιάμεση θέση στ διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα, με ισχυρές εξαρτήσεις από ΗΠΑ και ΕΕ.» (θέση 72 σε. 55 – 56) Θέση στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα έχουν οι ιμπεριαλιστικές χώρες και μόνον αυτές.
4) «Η πάλη της Λαϊκής Συμμαχίας μπορεί να είναι μόνο αντιιμπεριαλιστική - αντιμονοπωλιακή με συγκεκριμένους στόχους - γιατί δεν αναφέρονται συγκεκριμένα στις Θέσεις ; …. παίρνοντας υπόψη και τον ηγεμονικό, με όρους διαλεχτικούς, ρόλο του Κόμματος μέσα στη Συμμαχία και την πολιτική κυριαρχία της εργατικής τάξης - με το δεδομένο της Συμμαχίας, φαίνεται ακατανόητη η εισαγωγή ε-ε-λ Μετώπου στο πρόγραμμα»
Ας δούμε όμως τι λένε ακριβώς οι Θέσεις: «Η Λαϊκή Συμμαχία απαντά στο πιεστικό ερώτημα: Πώς θα οργανωθεί ο αγώνας απόκρουσης των βάρβαρων ταξικών αντιλαϊκών μέ¬τρων, αγώνας αντεπίθεσης ώστε να υπάρξουν κάποιες κατακτήσεις, ποιος είναι ο δρόμος πάλης και ρήξης για την ανατροπή της εξουσίας των μονοπωλίων. Η Λαϊκή Συμμαχία έχει σαφή αντιμονοπωλιακό αντικαπιταλιστικό προσανατολισμό - αφού ο σύγχρονος καπιταλισμός είναι μονοπωλιακός - προωθεί τη ρήξη με τις ιμπεριαλιστικές ενώσεις, αντιστρατεύεται τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και τη συμμετοχή σε αυτόν.» (θέση 62 σελ. 46) και παρακάτω: «… Τα μέτωπα πάλης - πρώτ’ απ’ όλα το εργατικό - και οι μορφές της Λαϊκής Συμμαχίας με αντιμονοπωλιακούς - αντικαπιταλιστικούς στόχους, με την πρωτοπόρα δράση των δυνάμεων του ΚΚΕ σε μη επαναστατικές συνθήκες, αποτελούν το πρόπλασμα για τη διαμόρφωση του επαναστατικού εργατικού - λαϊκού μετώπου σε επαναστατικές συνθήκες….» (θέση 77 σελ. 60)
Η διάκριση είναι σαφής. Μπορεί να μπερδεύονται τα δύο αυτά μέτωπα μόνο αν δεν κατανοείς ότι άλλο αντιμονοπωλιακή αντικαπιταλιστική κατεύθυνση (Λαϊκή Συμμαχία) και άλλο συνειδητή δράση ανατροπής της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας του κεφαλαίου (επαναστατικό εργατικό λαϊκό μέτωπο) Το δεύτερο είναι η ποιοτική εξέλιξη του πρώτου. Το πρώτο δρα σήμερα, σε μη επαναστατικές συνθήκες. Το δεύτερο πρέπει να υπάρχει στην κρίσιμη στιγμή, την στιγμή δηλαδή που διαμορφωθούν οι επαναστατικές συνθήκες.
5) Το αγαπημένο θέμα πολλών: Έπρεπε να θέσουμε θέμα κυβέρνησης ΑΑΔΜ; Το γεγονός ότι δεν το θέσαμε και δεν το θέτουμε και στις θέσεις αποτελεί παραβίαση (διολίσθηση) των αποφάσεων του 15ου συνέδριου;
Να τι λέει το πρόγραμμα του ΚΚΕ που ψηφίστηκε στο 15ο Συνέδριο: «…Είναι ο δρόμος που βοηθά να αλλάξει ο συσχετισμός των δυνάμεων, να γίνει η προσέγγιση και, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, να πραγματοποιηθεί το πέρασμα στο σοσιαλισμό … Η διαδικασία συγκρότησης του Μετώπου πραγματοποιείται στο έδαφος του αγώνα για τα οξυμένα προβλήματα, που απασχολούν το λαό και τη χώρα, … της πολιτικής και ιδεολογικής αναμέτρησης με την ολιγαρχία του τόπου, … και τις πολιτικές δυνάμεις που εκπροσωπούν τα συμφέροντά της ή συναινούν στην εξυπηρέτησή τους. Η δύναμη του Μετώπου βρίσκεται στον ηγετικό ρόλο της εργατικής τάξης και του κόμματός της, στην ενότητα δράσης της, στη συμμαχία της με τα κοινωνικά στρώματα, που παλεύουν σε αντιιμπεριαλιστική αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση. … Σε συνθήκες ταξικών αναμετρήσεων και μεγάλης φθοράς στην επιρροή των αστικών κομμάτων και των συμμάχων τους, μπορεί να προκύψει κυβέρνηση αντιιμπεριαλιστικών αντιμονοπωλιακών δυνάμεων, με βάση το κοινοβούλιο χωρίς να έχουν διαμορφωθεί ακόμα οι όροι για το επαναστατικό πέρασμα. Το ΚΚΕ επιδιώκει μια τέτοια κυβέρνηση, με τη δράση της και τη γενικότερη λαϊκή παρέμβαση, να συμβάλει στην έναρξη της επαναστατικής διαδικασίας … Η πείρα δείχνει ότι θα είναι βραχύχρονο…»
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Α) Το ΑΑΔΜ, όπως και Λαϊκή Συμμαχία, συγκροτείται σαν κοινωνικό κίνημα στην βάση των προβλημάτων που απασχολούν την εργατική τάξη και τον λαό και όχι στη βάση σύγκλισης πολιτικών δυνάμεων. Τονίζεται μάλιστα ότι αντίθετα δρα σε κατεύθυνση πολιτικής και ιδεολογικής σύγκρουσης με τις οπορτουνιστικές δυνάμεις. Τα ζήτημα της πολιτικής εκφράσεις του κινήματος θα το δούμε παρακάτω. Β) Το κίνημα, συνεπώς και το ΚΚΕ, δεν θέτουν σαν στόχο την συγκρότηση κυβέρνησης. Προσπαθώντας να ανιχνεύσουν τι μπορεί να συμβεί, διαβλέπουν την πιθανότητα πριν ακόμα πείσεις σαν κίνημα για την αναγκαιότητα της πάλης για την ανατροπή του συστήματος και προετοιμαστείς κατάλληλα, εκλογικά συμπεριφερόμενος ο λαός, και λόγω έλλειψης εναλλακτικής λύσης λόγω φθοράς των αστικών κομμάτων, σου δώσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Σε αυτήν ακριβώς την περίσταση το πρόγραμμα περιγράφει ποια πρέπει να είναι η στάση των κομμουνιστών, αλλά και τι προοπτικές έχει μια τέτοια κυβέρνηση. Αυτό δεν αναιρείται ούτε από τις θέσεις του 19ου συνέδριου, παρ’ ότι δεν αναφέρονται ξανά σε τέτοια περίπτωση. Δεν αναιρείται για τον απλό λόγο ότι ή στάση που καθόριζε το 15ο συνέδριο σε τέτοιο ενδεχόμενο πατούσε πάνω σε 2 βασικές αρχές. 1 Το εργατικό κίνημα είναι ο τροχός και το όργανο της κοινωνικής επανάστασης και 2 Δεν υπάρχουν ενδιάμεσα στάδια για τον σοσιαλισμό. Αυτές οι αρχές εξακολουθούν να διαπνέουν και το προτεινόμενο πρόγραμμα.
Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι στην πραγματικότητα, έστω και ασυναίσθητα, μπαίνει από την πίσω πόρτα το ζήτημα της κυβερνητικής αστικής διαχείρισης. Αν η συγκρότηση δικιά σου κυβέρνησης τεθεί σαν διεκδίκηση, με ποια αιτιολογία θα την ζητήσεις από τον λαό; Για βγάλεις την χώρα από κρίση; Μα αυτό είναι ο ορισμός της ενσωμάτωσης, να διαχειριστείς δηλαδή τον καπιταλισμό με βάση τους κανόνες του. Μήπως για να υπερασπιστείς από κυβερνητική θέση τα δικαιώματα και το βιοτικό επίπεδο του λαού; Μα αυτό ήταν και το περιεχόμενο της «αριστερής κυβέρνησης» του ΣΥΡΙΖΑ, που όλοι συμφωνούμε ότι καλώς απορρίφτηκε γιατί και υπεράσπιση των δικαιωμάτων και οι καπιταλιστές ευνοημένοι, ταυτόχρονα, δεν γίνεται. Τότε; Μήπως για να προωθήσουμε το πρόγραμμα της Λαϊκής Συμμαχίας; Τότε όμως καλλιεργούμε και ενισχύουμε τις κοινοβουλευτικές αυταπάτες του κόσμου που αν δεν εξαλειφτούν δεν μπορεί να υπάρξει επανάσταση.
Ας θυμηθούμε ότι ο Λένιν έδωσε σκληρές μάχες στο ζήτημα αυτό. Αρνήθηκε τόσο την συμμετοχή όσο και την στήριξη αστικών κυβερνήσεων, με κόστος μάλιστα το πρώτο διάστημα, πριν επιβεβαιωθεί η ορθότητα αυτής της στάσης. Και πρέπει αυτό να το θυμόμαστε, γιατί συνήθως για την συγκεκριμένη θέση το ΚΚΕ εγκαλείται ότι εγκαταλείπει τις … λενινιστικές αρχές!!!
6) Ολόκληρη η τοποθέτηση εδώ του Β.Θ. θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις να είναι επιχειρηματολογία υπέρ των θέσεων της Κ.Ε. Δεν έχω να σχολιάσω τίποτε, εκτός του να υπενθυμίσω ότι: «…Η Λαϊκή Συμμαχία έχει σαφή αντιμονοπωλιακό αντικαπιταλιστικό προσανατολισμό …» και όχι «ξερό» αντικαπιταλιστικό που παραπέμπει σε παλαιότερες στιγμές του καπιταλισμού.
7) «Αν ανατραπούν τα μνημόνια με τη δράση το λαϊκού κινήματος, αυτό δε θα φέρει αναπόφευκτα έξοδο από την ΕΕ και άλλη πορεία;» Αναρωτιέται ο Β.Θ. και απαντώ: Προφανώς ΟΧΙ
8) «Για τη στάση του Κόμματος σε περίπτωση πολέμου, ο Λένιν... να βάλει το χέρι του.» Ευτυχώς ο Λένιν έβαλε το χέρι του στην διαμόρφωση αυτής της θέσης. Για όσους αμφιβάλουν ας ξαναδιαβάσουν την ιστορία της Οκτωβριανής Επανάστασης. Μια επανάσταση που ξεπήδησε από τις φλόγες του Α΄ παγκοσμίου πολέμου. Ας ξαναδούν την κριτική του Λένιν στις θέσεις των μενσεβίκων για την υπεράσπιση της πατρίδας. Άλλωστε και στην περίπτωση του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ αυτό ακριβώς έκανε το κόμμα. Έστρεψε τα όπλα όχι μόνο ενάντια στον εισβολέα και κατακτητή, αλλά και ενάντια στην ντόπια άρχουσα τάξη. Κι αν χάθηκε η επανάσταση, χάθηκε γιατί δεν ακολουθήθηκε με συνέπεια αυτή η πολιτική ως το τέλος. Αλλά αυτό είναι ένα μεγάλο ζήτημα που ίσως πρέπει να ασχοληθούμε άλλη φορά πιο αναλυτικά.
Σαν επίλογος
Το τελευταίο ζήτημα που θα ‘πρεπε να δούμε είναι το ζήτημα της πολιτικής έκφρασης της κοινωνικής συμμαχίας. Στα πλαίσια της σκόπιμης αντιπαράθεσης του προγράμματος του 15ου συνέδριου με τις θέσεις του 19ου συνέδριου λέγεται: Το ΑΑΔΜ είχε πολιτική έκφραση σε αντίθεση με την Λαϊκή συμμαχία που είναι καθαρό κοινωνικό μέτωπο.
Αλλά στα αλήθεια μπορεί κάποιος να αποκλείσει την πολιτική έκφραση ενός κοινωνικού κινήματος; Ήδη το ΚΚΕ είναι μια τέτοια έκφραση. Στην πραγματικότητα το πρόβλημα βρίσκεται στο τι εννοούμε «πολιτική έκφραση». Το ΚΚΕ ούτε στο πρόγραμμα του 15ου Συνέδριου, ούτε τώρα στις θέσεις για 19ο συνέδριο δεν εννοεί πολιτική σύμπραξη κομμάτων, σε ενιαίο σύνολο, με κοινά όργανα, κοινές εκλογικές καθόδους κτλ. Ακολουθεί την μαρξιστική λογική που λέει ότι είναι απαραίτητη η αυτόνομη παρουσία και δράση του επαναστατικού κόμματος. Η πρώτη διεθνής, δηλαδή η πρώτη επαναστατική οργάνωση των εργατών δημιουργήθηκε όταν ακριβώς συνειδητοποιήθηκε αυτή η αναγκαιότητα. Ακολουθεί την λενινιστική πρακτική, κατά την οποία οι μπολσεβίκοι δεν συγκρότησαν ποτέ συμπαράταξη με άλλο κόμμα, ούτε με τους αριστερούς εσέρους που συμμετείχαν για κάποιο διάστημα στα σοβιετικά όργανα εξουσίας.
Η λογική που πρέπει να έχει ένα κομμουνιστικό κόμμα πρέπει να πατάει στη θεμελιώδη αρχή, ότι την επανάσταση δεν την πραγματοποιούν τα κόμματα, ούτε καν το κομμουνιστικό κόμμα. Την πραγματοποιούν οι μάζες. Η εργατική τάξη και τα σύμμαχα στρώματα της. Ο δικός μας ρόλος είναι η καθοδήγηση των επαναστατημένων μαζών. Και όταν λέμε καθοδήγηση, πρώτ’ απ’ όλα εννοούμε τον πολιτικό και ιδεολογικό προσανατολισμό τους. Αυτός ο ρόλος ή πιο σωστά αυτό το καθήκον προς την επανάσταση δεν μπορεί να διαπραγματευτεί στις κλειστές αίθουσες κάποιων γραφείων. Να γίνει αντικείμενο διαβουλεύσεων και συμβιβασμών.
Πολιτική έκφραση του κοινωνικού μετώπου μπορεί να νοηθεί μόνο η κοινή δράση πολιτικών δυνάμεων που συμμετέχουν στο κοινωνικό μέτωπο. Κοινή δράση στα όργανα της Λαϊκής Συμμαχίας. Στα σωματεία, στα συνδικάτα, στις Λαϊκές Επιτροπές ή σε όποιο άλλο όργανο αναδείξει η ζωή. Ποιοι συμβιβασμοί θα γίνουν αναγκαιότητα και πως θα καταλήξουν, θα κρίνονται όλα ανοιχτά, μπρος στον λαό. ΣΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ.
Το άρθρο στο προσυνεδριακό διάλογο του Β. Θεοδωρακόπουλου στον Ριζοσπάστης 15/3 με τίτλο: «Πάμε καλά; Με χαλασμένη πυξίδα;» Είναι μία σύνοψη των αντιρρήσεων που διατυπώνονται για τις Θέσεις της Κ.Ε. για το 19ο Συνέδριο. Με αυτή την έννοια ας δούμε μία προς μία τις απόψεις που διατυπώνονται.
1) Ο ιμπεριαλισμός είναι το ανώτατο στάδιο ανάπτυξης του καπιταλισμού. Ο Β.Θ. συμφωνεί με αυτό αλλά βρίσκει ότι στις θέσεις η αντίληψη για τον ιμπεριαλισμό είναι ακρωτηριασμένη. Πως είναι δυνατόν όμως να είναι έτσι, αφού σε όλο το κείμενο ο ιμπεριαλισμός χρησιμοποιείται ακριβώς με αυτόν το περιεχόμενό; Αυτό που στην πραγματικότητα υποτονίζεται, αν μπορούμε να το πούμε αυτό, στην πραγματικότητα δεν πολυαναφέρεται, είναι η πλευρά του ιμπεριαλισμού που αντιστοιχεί στην πολεμική επιθετικότητα και κατακτητικότητα των ισχυρών καπιταλιστικών κρατών. Και όχι τυχαία, κατά την γνώμη μου. Όλο το προηγούμενο διάστημα εμφανίστηκαν συγχύσεις γύρω από την έννοια του ιμπεριαλισμού, κυρίως στο τι εννοούμε αντιιμπεριαλισμό. Για παράδειγμα μπορεί σε ένα αντιιμπεριαλιστικό μέτωπο να μπουν δυνάμεις όπως ο ΣΥΡΙΖΑ; Μπορούμε να συμπτύξουμε μέτωπο με «πατριωτικές» δυνάμεις ενάντια στην «κατοχή» της Μέρκελ και του ΔΝΤ; Αν σωστά αντιλαμβάνεσαι την έννοια του ιμπεριαλισμού σαν ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού τότε και ο αντιιμπεριαλισμός σου έχει ξεκάθαρη προοπτική, ξεκάθαρο στόχο. Είναι ένας από τους λόγους που άλλαξε και το όνομα του Α.Α.Δ.Μ. σε Λαϊκή Συμμαχία.
Παρακάμπτω την άποψη ότι η Κ.Ε. δεν παίρνει υπ’ όψη της την ήττα του Σοσιαλισμού στην χάραξη της τακτικής, γιατί έχουν μεσολαβήσει 3 Συνέδρια από τότε και είναι το λιγότερο αφελές να πιστεύουμε ότι οι αποφάσεις τους είναι άσχετες με την διαμόρφωση της πολιτικής σου ακριβώς μετά από την ήττα. Εκτός βέβαια αν υπονοείται ότι λόγω της ήττας του σοσιαλιστικού συστήματος, όλοι εμείς οι κομμουνιστές πρέπει να βάλουμε την ουρά στα σκέλια.
2) Ο στρατηγικός στόχος είναι προφανώς η σοσιαλιστική επανάσταση. Αυτό που πρέπει να υπογραμμίσουμε όμως είναι ότι η επανάσταση που οργανώνουμε θα έχει σοσιαλιστικό χαρακτήρα. Αυτό είναι διαφορετικό από το πρώτο. Ο στρατηγικός στόχος κάθε επαναστατικού κόμματος είναι ο σοσιαλισμός. Αυτό που έθεσε για πρώτη φορά 15ο Συνέδριο και επαναλαμβάνεται και στις θέσεις του 19ου, είναι ότι δεν υπάρχουν ενδιάμεσα στάδια. Συνέπεια του γεγονότος ότι η Ελλάδα ανήκει πλέον στο ιμπεριαλιστικό στάδιο ανάπτυξης. (Σημ. και όχι ότι έγινε ιμπεριαλιστική – επεκτατική χώρα).
Η θέση της Ελλάδας σε αυτό το οικονομικό στάδιο ανάπτυξης τεκμηριώνει ότι ο καπιταλισμός της είναι κατ’ αρχάς απόλυτος κυρίαρχος, δεν υπάρχουν πλέον τα παραμικρά φεουδαρχικά κατάλοιπα. Έχει ολοκληρώσει τις δομές του (χρηματιστικό κεφάλαιο, εξαγωγές κεφαλαίων, δημιουργία μονοπωλίων, συμμετοχή στο μοίρασμα αγορών) Αν δεν υπήρχαν αυτά, για παράδειγμα αν υπάρχουν φεουδαρχικά κατάλοιπα, τότε η ύπαρξη ενδιάμεσου σταδίου θα ήταν θέμα συζήτησης. Και αυτό όχι γιατί θα υπήρχε τότε ενδιάμεσο οικονομικό σύστημα, αλλά γιατί το πέρασμα από το ένα κοινωνικό σύστημα στο άλλο προϋποθέτει την μη ύπαρξη του προ-προηγούμενου. Αυτό το ενδιάμεσο στάδιο θα είχε μία κρατική δομή προσανατολισμένη σε αυτόν ακριβώς τον στόχο. Θα μπορούσε να είναι εργατικό κράτος ή να συμμετέχουν και αστικές δυνάμεις που και αυτές έχουν τον ίδιο στόχο. Άρα η μη ύπαρξη σταδίων πατάει ακριβώς στο γεγονός ότι η Ελλάδα ανήκει στο ιμπεριαλιστικό στάδιο ανάπτυξης.
Η μεταβατική περίοδος από την στιγμή κατάκτησης της εξουσίας μέχρι την μετατροπή στην κοινωνίας σε σοσιαλιστική κοινωνία είναι ένα εντελώς διαφορετικό γεγονός. Προφανώς όχι η Κ.Ε. αλλά ο Β.Θ. συγχέει το στάδιο με την μεταβατική περίοδο. Σε αυτήν το τι πρόγραμμα θα έχει η επαναστατική κυβέρνηση δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε ούτε να το προβλέψουμε και κυρίως ούτε να το προκαθορίσουμε. Εξαρτάται από το σε ποια κατάσταση θα είναι οι κοινωνικές δυνάμεις, ποια η έκταση των κοινωνικών τάξεων και στρωμάτων εκείνη την εποχή, από το μέγεθος της αντίδρασης της ηττημένης αστικής τάξης και από πολλούς άλλους παράγοντες. Αυτό που μπορείς να κάνεις είναι ορίσεις τους στόχους της επαναστατικής κυβέρνησης εκείνης της περιόδου μαζί με το τι εννοείς σοσιαλισμό, γιατί αυτό είναι το ζητούμε σήμερα. Και αυτό γίνεται, ίσως για πρώτη φορά τόσο αναλυτικά, στις Θέσεις.
3) “… Η Ελλάδα λοιπόν είναι εξαρτημένη από τις ΗΠΑ, είναι χώρα ενδιάμεση και εξαρτημένη στο σύστημα του ιμπεριαλισμού. Το φεγγάρι φέρνει γύρω από τη γη - ανάμεσά τους υπάρχει αλληλεπίδραση βαρυτική - και όχι η γη, γιατί η μάζα της είναι πολύ μεγαλύτερη από τη μάζα του φεγγαριού. Ο όρος ανισότιμη αλληλεξάρτηση είναι ακαδημαϊκός, νεολογισμός που καλύπτει την εγκατάλειψη της εξάρτησης….” Κατ’ αρχάς να παρατηρήσουμε ότι πράγματι η σελήνη γυρίζει γύρω από την γη και όχι το αντίστροφο, αλλά γυρίζει!!! Και αυτό οφείλεται στην αλληλεξάρτηση των μαζών τους. Η αλληλεξάρτηση στην φυσική δεν προϋποθέτει ισομεγέθης ποσότητες. Γιατί να ισχύει κάτι άλλο στην κοινωνία; Επί της ουσίας όμως: Δεν μπορεί να λες ταυτόχρονα ότι η Ελλάδα βρίσκεται στο ιμπεριαλιστικό στάδιο ανάπτυξης και ότι είναι μόνον εξαρτημένη. Όταν κάνεις εξαγωγές κεφαλαίων σε Βουλγαρία και Ρουμανία δεν ελέγχεις μέρος της οικονομίας τους; Εξαρτάσαι και εσύ βέβαια, αλλά εξαρτώνται και από εσένα άλλοι. Αν είναι τόσο δύσκολο να το παραδεχτούμε για την χώρα μας σκεφτείτε πόσο δύσκολο είναι για τον αμερικάνικο λαό για παράδειγμα, να δεχτεί ότι η πατρίδα του είναι ο «κακός της ιστορίας» Παράλληλα να υπενθυμίσουμε ότι η θέση του ΚΚΕ ήταν και παραμένει: «Στο πλαίσιο της ανισόμετρης ανάπτυξης η Ελλάδα, με στοιχεία υποχώρησης, παραμένει σε ενδιάμεση θέση στη διεθνή ιμπεριαλιστική πυραμίδα, με εξαρτήσεις απ’ τις ΗΠΑ και την ΕΕ» (Θέση 5 σελ. 5) και παρακάτω: «Ο ελληνικός καπιταλισμός βρίσκεται στο ιμπεριαλιστικό στάδιο ανάπτυξης του, σε ενδιάμεση θέση στ διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα, με ισχυρές εξαρτήσεις από ΗΠΑ και ΕΕ.» (θέση 72 σε. 55 – 56) Θέση στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα έχουν οι ιμπεριαλιστικές χώρες και μόνον αυτές.
4) «Η πάλη της Λαϊκής Συμμαχίας μπορεί να είναι μόνο αντιιμπεριαλιστική - αντιμονοπωλιακή με συγκεκριμένους στόχους - γιατί δεν αναφέρονται συγκεκριμένα στις Θέσεις ; …. παίρνοντας υπόψη και τον ηγεμονικό, με όρους διαλεχτικούς, ρόλο του Κόμματος μέσα στη Συμμαχία και την πολιτική κυριαρχία της εργατικής τάξης - με το δεδομένο της Συμμαχίας, φαίνεται ακατανόητη η εισαγωγή ε-ε-λ Μετώπου στο πρόγραμμα»
Ας δούμε όμως τι λένε ακριβώς οι Θέσεις: «Η Λαϊκή Συμμαχία απαντά στο πιεστικό ερώτημα: Πώς θα οργανωθεί ο αγώνας απόκρουσης των βάρβαρων ταξικών αντιλαϊκών μέ¬τρων, αγώνας αντεπίθεσης ώστε να υπάρξουν κάποιες κατακτήσεις, ποιος είναι ο δρόμος πάλης και ρήξης για την ανατροπή της εξουσίας των μονοπωλίων. Η Λαϊκή Συμμαχία έχει σαφή αντιμονοπωλιακό αντικαπιταλιστικό προσανατολισμό - αφού ο σύγχρονος καπιταλισμός είναι μονοπωλιακός - προωθεί τη ρήξη με τις ιμπεριαλιστικές ενώσεις, αντιστρατεύεται τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και τη συμμετοχή σε αυτόν.» (θέση 62 σελ. 46) και παρακάτω: «… Τα μέτωπα πάλης - πρώτ’ απ’ όλα το εργατικό - και οι μορφές της Λαϊκής Συμμαχίας με αντιμονοπωλιακούς - αντικαπιταλιστικούς στόχους, με την πρωτοπόρα δράση των δυνάμεων του ΚΚΕ σε μη επαναστατικές συνθήκες, αποτελούν το πρόπλασμα για τη διαμόρφωση του επαναστατικού εργατικού - λαϊκού μετώπου σε επαναστατικές συνθήκες….» (θέση 77 σελ. 60)
Η διάκριση είναι σαφής. Μπορεί να μπερδεύονται τα δύο αυτά μέτωπα μόνο αν δεν κατανοείς ότι άλλο αντιμονοπωλιακή αντικαπιταλιστική κατεύθυνση (Λαϊκή Συμμαχία) και άλλο συνειδητή δράση ανατροπής της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας του κεφαλαίου (επαναστατικό εργατικό λαϊκό μέτωπο) Το δεύτερο είναι η ποιοτική εξέλιξη του πρώτου. Το πρώτο δρα σήμερα, σε μη επαναστατικές συνθήκες. Το δεύτερο πρέπει να υπάρχει στην κρίσιμη στιγμή, την στιγμή δηλαδή που διαμορφωθούν οι επαναστατικές συνθήκες.
5) Το αγαπημένο θέμα πολλών: Έπρεπε να θέσουμε θέμα κυβέρνησης ΑΑΔΜ; Το γεγονός ότι δεν το θέσαμε και δεν το θέτουμε και στις θέσεις αποτελεί παραβίαση (διολίσθηση) των αποφάσεων του 15ου συνέδριου;
Να τι λέει το πρόγραμμα του ΚΚΕ που ψηφίστηκε στο 15ο Συνέδριο: «…Είναι ο δρόμος που βοηθά να αλλάξει ο συσχετισμός των δυνάμεων, να γίνει η προσέγγιση και, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, να πραγματοποιηθεί το πέρασμα στο σοσιαλισμό … Η διαδικασία συγκρότησης του Μετώπου πραγματοποιείται στο έδαφος του αγώνα για τα οξυμένα προβλήματα, που απασχολούν το λαό και τη χώρα, … της πολιτικής και ιδεολογικής αναμέτρησης με την ολιγαρχία του τόπου, … και τις πολιτικές δυνάμεις που εκπροσωπούν τα συμφέροντά της ή συναινούν στην εξυπηρέτησή τους. Η δύναμη του Μετώπου βρίσκεται στον ηγετικό ρόλο της εργατικής τάξης και του κόμματός της, στην ενότητα δράσης της, στη συμμαχία της με τα κοινωνικά στρώματα, που παλεύουν σε αντιιμπεριαλιστική αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση. … Σε συνθήκες ταξικών αναμετρήσεων και μεγάλης φθοράς στην επιρροή των αστικών κομμάτων και των συμμάχων τους, μπορεί να προκύψει κυβέρνηση αντιιμπεριαλιστικών αντιμονοπωλιακών δυνάμεων, με βάση το κοινοβούλιο χωρίς να έχουν διαμορφωθεί ακόμα οι όροι για το επαναστατικό πέρασμα. Το ΚΚΕ επιδιώκει μια τέτοια κυβέρνηση, με τη δράση της και τη γενικότερη λαϊκή παρέμβαση, να συμβάλει στην έναρξη της επαναστατικής διαδικασίας … Η πείρα δείχνει ότι θα είναι βραχύχρονο…»
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Α) Το ΑΑΔΜ, όπως και Λαϊκή Συμμαχία, συγκροτείται σαν κοινωνικό κίνημα στην βάση των προβλημάτων που απασχολούν την εργατική τάξη και τον λαό και όχι στη βάση σύγκλισης πολιτικών δυνάμεων. Τονίζεται μάλιστα ότι αντίθετα δρα σε κατεύθυνση πολιτικής και ιδεολογικής σύγκρουσης με τις οπορτουνιστικές δυνάμεις. Τα ζήτημα της πολιτικής εκφράσεις του κινήματος θα το δούμε παρακάτω. Β) Το κίνημα, συνεπώς και το ΚΚΕ, δεν θέτουν σαν στόχο την συγκρότηση κυβέρνησης. Προσπαθώντας να ανιχνεύσουν τι μπορεί να συμβεί, διαβλέπουν την πιθανότητα πριν ακόμα πείσεις σαν κίνημα για την αναγκαιότητα της πάλης για την ανατροπή του συστήματος και προετοιμαστείς κατάλληλα, εκλογικά συμπεριφερόμενος ο λαός, και λόγω έλλειψης εναλλακτικής λύσης λόγω φθοράς των αστικών κομμάτων, σου δώσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Σε αυτήν ακριβώς την περίσταση το πρόγραμμα περιγράφει ποια πρέπει να είναι η στάση των κομμουνιστών, αλλά και τι προοπτικές έχει μια τέτοια κυβέρνηση. Αυτό δεν αναιρείται ούτε από τις θέσεις του 19ου συνέδριου, παρ’ ότι δεν αναφέρονται ξανά σε τέτοια περίπτωση. Δεν αναιρείται για τον απλό λόγο ότι ή στάση που καθόριζε το 15ο συνέδριο σε τέτοιο ενδεχόμενο πατούσε πάνω σε 2 βασικές αρχές. 1 Το εργατικό κίνημα είναι ο τροχός και το όργανο της κοινωνικής επανάστασης και 2 Δεν υπάρχουν ενδιάμεσα στάδια για τον σοσιαλισμό. Αυτές οι αρχές εξακολουθούν να διαπνέουν και το προτεινόμενο πρόγραμμα.
Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι στην πραγματικότητα, έστω και ασυναίσθητα, μπαίνει από την πίσω πόρτα το ζήτημα της κυβερνητικής αστικής διαχείρισης. Αν η συγκρότηση δικιά σου κυβέρνησης τεθεί σαν διεκδίκηση, με ποια αιτιολογία θα την ζητήσεις από τον λαό; Για βγάλεις την χώρα από κρίση; Μα αυτό είναι ο ορισμός της ενσωμάτωσης, να διαχειριστείς δηλαδή τον καπιταλισμό με βάση τους κανόνες του. Μήπως για να υπερασπιστείς από κυβερνητική θέση τα δικαιώματα και το βιοτικό επίπεδο του λαού; Μα αυτό ήταν και το περιεχόμενο της «αριστερής κυβέρνησης» του ΣΥΡΙΖΑ, που όλοι συμφωνούμε ότι καλώς απορρίφτηκε γιατί και υπεράσπιση των δικαιωμάτων και οι καπιταλιστές ευνοημένοι, ταυτόχρονα, δεν γίνεται. Τότε; Μήπως για να προωθήσουμε το πρόγραμμα της Λαϊκής Συμμαχίας; Τότε όμως καλλιεργούμε και ενισχύουμε τις κοινοβουλευτικές αυταπάτες του κόσμου που αν δεν εξαλειφτούν δεν μπορεί να υπάρξει επανάσταση.
Ας θυμηθούμε ότι ο Λένιν έδωσε σκληρές μάχες στο ζήτημα αυτό. Αρνήθηκε τόσο την συμμετοχή όσο και την στήριξη αστικών κυβερνήσεων, με κόστος μάλιστα το πρώτο διάστημα, πριν επιβεβαιωθεί η ορθότητα αυτής της στάσης. Και πρέπει αυτό να το θυμόμαστε, γιατί συνήθως για την συγκεκριμένη θέση το ΚΚΕ εγκαλείται ότι εγκαταλείπει τις … λενινιστικές αρχές!!!
6) Ολόκληρη η τοποθέτηση εδώ του Β.Θ. θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις να είναι επιχειρηματολογία υπέρ των θέσεων της Κ.Ε. Δεν έχω να σχολιάσω τίποτε, εκτός του να υπενθυμίσω ότι: «…Η Λαϊκή Συμμαχία έχει σαφή αντιμονοπωλιακό αντικαπιταλιστικό προσανατολισμό …» και όχι «ξερό» αντικαπιταλιστικό που παραπέμπει σε παλαιότερες στιγμές του καπιταλισμού.
7) «Αν ανατραπούν τα μνημόνια με τη δράση το λαϊκού κινήματος, αυτό δε θα φέρει αναπόφευκτα έξοδο από την ΕΕ και άλλη πορεία;» Αναρωτιέται ο Β.Θ. και απαντώ: Προφανώς ΟΧΙ
8) «Για τη στάση του Κόμματος σε περίπτωση πολέμου, ο Λένιν... να βάλει το χέρι του.» Ευτυχώς ο Λένιν έβαλε το χέρι του στην διαμόρφωση αυτής της θέσης. Για όσους αμφιβάλουν ας ξαναδιαβάσουν την ιστορία της Οκτωβριανής Επανάστασης. Μια επανάσταση που ξεπήδησε από τις φλόγες του Α΄ παγκοσμίου πολέμου. Ας ξαναδούν την κριτική του Λένιν στις θέσεις των μενσεβίκων για την υπεράσπιση της πατρίδας. Άλλωστε και στην περίπτωση του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ αυτό ακριβώς έκανε το κόμμα. Έστρεψε τα όπλα όχι μόνο ενάντια στον εισβολέα και κατακτητή, αλλά και ενάντια στην ντόπια άρχουσα τάξη. Κι αν χάθηκε η επανάσταση, χάθηκε γιατί δεν ακολουθήθηκε με συνέπεια αυτή η πολιτική ως το τέλος. Αλλά αυτό είναι ένα μεγάλο ζήτημα που ίσως πρέπει να ασχοληθούμε άλλη φορά πιο αναλυτικά.
Σαν επίλογος
Το τελευταίο ζήτημα που θα ‘πρεπε να δούμε είναι το ζήτημα της πολιτικής έκφρασης της κοινωνικής συμμαχίας. Στα πλαίσια της σκόπιμης αντιπαράθεσης του προγράμματος του 15ου συνέδριου με τις θέσεις του 19ου συνέδριου λέγεται: Το ΑΑΔΜ είχε πολιτική έκφραση σε αντίθεση με την Λαϊκή συμμαχία που είναι καθαρό κοινωνικό μέτωπο.
Αλλά στα αλήθεια μπορεί κάποιος να αποκλείσει την πολιτική έκφραση ενός κοινωνικού κινήματος; Ήδη το ΚΚΕ είναι μια τέτοια έκφραση. Στην πραγματικότητα το πρόβλημα βρίσκεται στο τι εννοούμε «πολιτική έκφραση». Το ΚΚΕ ούτε στο πρόγραμμα του 15ου Συνέδριου, ούτε τώρα στις θέσεις για 19ο συνέδριο δεν εννοεί πολιτική σύμπραξη κομμάτων, σε ενιαίο σύνολο, με κοινά όργανα, κοινές εκλογικές καθόδους κτλ. Ακολουθεί την μαρξιστική λογική που λέει ότι είναι απαραίτητη η αυτόνομη παρουσία και δράση του επαναστατικού κόμματος. Η πρώτη διεθνής, δηλαδή η πρώτη επαναστατική οργάνωση των εργατών δημιουργήθηκε όταν ακριβώς συνειδητοποιήθηκε αυτή η αναγκαιότητα. Ακολουθεί την λενινιστική πρακτική, κατά την οποία οι μπολσεβίκοι δεν συγκρότησαν ποτέ συμπαράταξη με άλλο κόμμα, ούτε με τους αριστερούς εσέρους που συμμετείχαν για κάποιο διάστημα στα σοβιετικά όργανα εξουσίας.
Η λογική που πρέπει να έχει ένα κομμουνιστικό κόμμα πρέπει να πατάει στη θεμελιώδη αρχή, ότι την επανάσταση δεν την πραγματοποιούν τα κόμματα, ούτε καν το κομμουνιστικό κόμμα. Την πραγματοποιούν οι μάζες. Η εργατική τάξη και τα σύμμαχα στρώματα της. Ο δικός μας ρόλος είναι η καθοδήγηση των επαναστατημένων μαζών. Και όταν λέμε καθοδήγηση, πρώτ’ απ’ όλα εννοούμε τον πολιτικό και ιδεολογικό προσανατολισμό τους. Αυτός ο ρόλος ή πιο σωστά αυτό το καθήκον προς την επανάσταση δεν μπορεί να διαπραγματευτεί στις κλειστές αίθουσες κάποιων γραφείων. Να γίνει αντικείμενο διαβουλεύσεων και συμβιβασμών.
Πολιτική έκφραση του κοινωνικού μετώπου μπορεί να νοηθεί μόνο η κοινή δράση πολιτικών δυνάμεων που συμμετέχουν στο κοινωνικό μέτωπο. Κοινή δράση στα όργανα της Λαϊκής Συμμαχίας. Στα σωματεία, στα συνδικάτα, στις Λαϊκές Επιτροπές ή σε όποιο άλλο όργανο αναδείξει η ζωή. Ποιοι συμβιβασμοί θα γίνουν αναγκαιότητα και πως θα καταλήξουν, θα κρίνονται όλα ανοιχτά, μπρος στον λαό. ΣΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ.
