Σκέψεις πάνω στις «θέσεις για το 19ο Συνέδριο» του ΚΚΕ

Γράφει ο Άδηλος

Στις θέσεις για το 19ο συνέδριο αντανακλάται η ωριμότητα που έχει κατακτήσει το κόμμα όλα αυτά τα χρόνια. Με λεπτομερή και αντικειμενική ανάλυση της πραγματικότητας χαράσσει έναν δύσκολο δρόμο, χωρίς ταλαντεύσεις και πειρασμούς εύκολων λύσεων. Έναν δρόμο στηριγμένο στην θεωρία μας και την εμπειρία του δικού μας αλλά και του παγκόσμιου επαναστατικού εργατικού κινήματος.                                  

Μερικά σημεία προβληματισμού  γύρω από την μέχρι τώρα δράση μας, αλλά και σε σχέση με τα νέα καθήκοντα και το νέο πρόγραμμα του κόμματος είναι:

1)           Έχει διακριτή τακτική το κόμμα ή ταυτίζεται με την στρατηγική του;

   Πριν ψάξουμε να βρούμε την δική μας τακτική, και επειδή η Οκτωβριανή επανάσταση είναι κοινό σημείο αναφοράς όλων, ας αναρωτηθούμε ποια ήταν η τακτική των μπολσεβίκων; Χάρη συντομίας, ας την δούμε με βάση το τι δεν έκαναν και τι έκαναν.   

   Τα «δεν» των μπολσεβίκων: (1) Δεν συμμάχησαν σε μετωπικό σχηματισμό, με κανένα κόμμα και για κανένα πολιτικό ζήτημα τόσο πριν όσο και κατά την διάρκεια της επανάστασης του Φλεβάρη και του Οκτώβρη. (2) Δεν πήραν μέρος σε καμιά κυβέρνηση όλο αυτό το διάστημα και αρνήθηκαν μια τέτοια λογική και όταν τέθηκε σαν ενδεχόμενο. (3) Δεν φοβήθηκαν και δεν ανέστειλαν την μαχητικότητα τους σε καμιά ήττα, ούτε κινηματική (1905), ούτε εκλογική (5.5% στις εκλογές για Δούμα το 1917), ούτε στις εκλογές των σοβιέτ (μειοψηφία παραμονές της οκτωβριανής επανάστασης)

   Τι έκαναν: (1) Επέμεναν στο σύνθημα η εξουσία στα σοβιέτ, ακόμα κι όταν δεν είχαν πλειοψηφία. (2) Αντιμετώπιζαν κριτικά ακόμα και τις δυνάμεις που πάλευαν από άλλες θέσεις για την σοσιαλιστική επανάσταση. (3) Συνεργάστηκαν μαζί τους μέσα στο κίνημα, στα όργανα του κινήματος και στην επαναστατική κυβέρνηση αργότερα, διατηρώντας την αυτόνομη παρουσία και δράση του κόμματος και εξασφαλίζοντας την συσπείρωση των επαναστατημένων μαζών γύρω από τους μπολσεβίκους, αντί της απογοήτευσης όταν οι αριστεροί εσέροι πέρασαν στην αντεπανάσταση. Με απλά λόγια, και σε γενικές γραμμές η τακτική τους ήταν συγκέντρωση δυνάμεων μέσω των σοβιέτ και προπαγάνδιση της επανάστασης.

   Ποια είναι η τακτική του ΚΚΕ; Ακριβώς ίδια σε γενικές γραμμές. Συγκέντρωση δυνάμεων και προπαγάνδιση της επανάστασης. Προφανώς και δεν είναι, ακριβώς ίδια. Εδώ δεν έχουμε σοβιέτ. Ούτε στρατιωτικές επιτροπές. Η δικιά μας πραγματικότητα, είναι μακριά ακόμα από το να χαρακτηριστεί σαν προεπαναστατική, έχει όμως τα δικά της χαρακτηριστικά. Η τακτική συγκέντρωσης δυνάμεων περνάει μέσα από μετωπικές οργανώσεις, συνδικαλιστικών εργατικών δυνάμεων με καθαρό ταξικό προσανατολισμό.     Τι θα πει ταξικός προσανατολισμός; Θα πει το κίνημα να δρα σε κατεύθυνση υπεράσπισης και προώθησης των δικαιωμάτων του χωρίς συμβιβασμούς. Θα πει να κατανοεί ότι η κοινωνία που ζούμε είναι κοινωνία ταξικών συγκρούσεων και όχι ταξικών συμβιβασμών. Μια τέτοια αντίληψη της κοινωνίας δεν είναι αντίληψη αποκλειστικά και μόνο των κομμουνιστών. Δεν χρειάζεται να γίνει κάποιος κομμουνιστής για να κατανοήσει αυτήν την πραγματικότητα. Άρα ο όρος για να μπει κάποιος σε έναν τέτοιο μέτωπο δεν είναι τέτοιος ώστε να το στενεύει και να το περιορίζει. Το ΠΑΜΕ μαζί με τις αντίστοιχες μετωπικές οργανώσεις των, σύμμαχων με την εργατική τάξη, στρωμάτων, ΠΑΣΕΒΕ, ΠΑΣΥ, ΜΑΣ, ΟΓΕ, είναι ο εκφραστής αυτού του μετώπου
   Η τακτική μας περιλαμβάνει και τις ΛΑΪΚΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ. Αυτές δεν πρέπει να τις βλέπουμε όπως τα διάφορα άλλα σωματεία, συλλόγους ή συνδικάτα, παρ’ ότι αυτά είναι μέλη τους. Είναι κάτι πολύ πιο σύνθετο. Δεν είναι δηλαδή, μόνο τρόπος δράσης, μέσο συσπείρωσης ή πολιτική προσέγγισης των μαζών. Είναι το αντικείμενο, με το οποίο ο λαός θα μάθει να εμπιστεύεται τον εαυτό του, θα μάθει να εξουσιάζει τον χώρο του. Είναι σχολείο και δείκτης ωρίμανσης της επαναστατικής του διάθεσης. Είναι δηλαδή κρίσιμο σημείο της τακτικής, τόσο στο ζήτημα της συγκέντρωσης δυνάμεων όσο και της προπαγάνδισης της επανάστασης.

   Η τακτική του κόμματος όπως τίθεται στις θέσεις για το 19^ο συνέδριο είναι σαφής, και αφορά την συγκρότηση κοινωνικού μετώπου. Ένα μέτωπο με σαφή αντικαπιταλιστικό προσανατολισμό. Η ταύτιση της τακτικής με την στρατηγική συμβαίνει μόνο παραμονές της επανάστασης. Τότε όμως δεν συγκεντρώνεις δυνάμεις. Το κοινωνικό μέτωπο είναι όχι απλά πραγματικότητα, αλλά δείχνει και τα δόντια του στην αστική εξουσία. Κάτι τέτοιο ούτε συμβαίνει σήμερα, ούτε σκιαγραφείται στις θέσεις.

2)           Υπάρχει αλλαγή τακτικής σε σχέση με το πρόγραμμα του 15^ου  Συνέδριου;

   Επί της ουσίας δεν υπάρχει καμιά αλλαγή. Και στις αποφάσεις του 15^ου Συνέδριου και στις θέσεις του 19^ου σαν τακτική αναφέρεται η συγκρότηση κοινωνικού μετώπου πάλης με βάση τα όργανα του ταξικού κινήματος ΠΑΜΕ, ΠΑΣΥ, ΠΑΣΕΒΕ, ΜΑΣ, ΟΓΕ. Υπάρχει όμως η αλλαγή του ονόματος του μετώπου, από Αντιιμπεριαλιστικό Αντιμονοπωλιακό Δημοκρατικό Μέτωπο σε Λαϊκή Συμμαχία. Δεν πρόκειται για τυπικό ζήτημα, αλλά ζήτημα ουσίας. Θεωρώ ότι σωστά αλλάζει γιατί το ΑΑΔΜ δεν περιέγραφε σωστά τον προσανατολισμό του κοινωνικού μετώπου. Για παράδειγμα τι σήμαινε «αντιιμπεριαλιστικό»; Μπορούσαν δηλαδή να συμμετέχουν κοινωνικές δυνάμεις που αντιτίθενται στις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις στην χώρα μας αλλά δεν θέτουν ζήτημα αλλαγής του κοινωνικού συστήματός; Προφανώς όχι αφού: το 15^ο συνέδριο μιλούσε για σοσιαλιστικό χαρακτήρα της επανάστασης. Αντίθετα θα έπρεπε να σημαίνει την δράση του κοινωνικού μετώπου, ενάντια στον ιμπεριαλισμό(τόσο τον επεμβατικό, όσο και τον μονοπωλιακό) δηλαδή όπως λένε οι θέσεις: «…προωθεί τη ρήξη με τις ιμπεριαλιστικές ενώσεις, αντιστρατεύεται τον ιμπε­ριαλιστικό πόλεμο και τη συμμετοχή σε αυτόν… (θέση 62)

3)         Ποια είναι η στρατηγική του κόμματος;

   Προφανώς δεν είναι απλά η επανάσταση. Σε τέτοια περίπτωση όλα τα κόμματα που ήθελαν να αλλάξει ο καπιταλισμός θα είχαν την ίδια στρατηγική. Αλλά και το ίδιο το κόμμα μας δεν θα χρειαζόταν να την επαναδιατυπώνει. Η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Σαν στρατηγική δεν καθορίζεται το όραμα, αλλά ο μακροπρόθεσμος στόχος – βήμα προς το όραμα. Όχι δηλαδή γενικά ο σοσιαλισμός , αλλά με ποιον συγκεκριμένο τρόπο θα διεκδικηθεί ο σοσιαλισμός. Η στρατηγική λοιπόν του ΚΚΕ άλλαζε κατά χρονικά διαστήματα και αυτή η αλλαγή προσάρμοζε και την αντίστοιχη τακτική. Ενδεικτικά:

·    5^ο Συνέδριο 1934: Ο χαρακτήρας της επανάστασης θα είναι αστικοδημοκρατικός

·    Σχέδιο προγράμματος 1955: Ριζική Δημοκρατική Αλλαγή

·  8^ο Συνέδριο 1961: «η επικείμενη επανάσταση στην Ελλάδα θα είναι αντιιμπεριαλιστική-δημοκρατική». Στις κινητήριες δυνάμεις της συμπεριλαμβάνονταν και η «εθνική αστική τάξη» (μη μονοπωλιακή)

·   10^ο Συνέδριο 1978: Ενιαία επαναστατική διαδικασία

·    15^ο συνέδριο 1996: Η επαναστατική αλλαγή θα είναι σοσιαλιστική

   Τα όποια λάθη στρατηγικής στην ιστορία του ΚΚΕ δεν είναι αποτέλεσμα άμβλυνσης της επαναστατικότητας του αλλά συνέπεια της ικανότητας του να εκτιμά σωστά ή όχι τον κόσμο μέσα στο οποίο δρούσε. Επιδρούσαν και οι εσωκομματικοί ιδεολογικοί αγώνες ενάντια σε δεξιές κυρίως, αλλά και αριστερές αποκλίσεις.                                                                     

  Σήμερα πιο ώριμοι από ποτέ, μπορούμε να εκτιμήσουμε καλύτερα από πριν το περιβάλλον μας. Ζούμε σε μια χώρα που η καπιταλιστική της ανάπτυξη την θέτει στο επίπεδο του ιμπεριαλισμού. Μια τέτοια εκτίμηση έχει άμεση συνέπεια στη στρατηγική σου. Η επανάσταση θα είναι σοσιαλιστική. Κατανοώ την διαφωνία που μπορεί να έχει κάποιος για το αν η Ελλάδα βρίσκεται στο ανώτατο στάδιο ανάπτυξης του καπιταλισμού. Μπορεί να πει τα επιχειρήματα του. Είναι μια δημιουργική διαφωνία. Αλλά είναι τελείως διαφορετικό διαφωνώντας με την στρατηγική να κουνάς την σημαία της τακτικής.

4)         Είναι η Ελλάδα Ιμπεριαλιστική χώρα;

   Συνήθως όταν μιλάμε για ιμπεριαλισμό, εννοούμε τον επεκτατισμό, με στρατιωτική πολεμική βία, των  κυρίαρχων χωρών. Όμως ο ιμπεριαλισμός σύμφωνα με την θεωρία μας δεν ταυτίζεται με τον επεκτατισμό. Είναι βαθμίδα ανάπτυξης του καπιταλισμού και μάλιστα η ανώτερη. Από αυτό το γεγονός, ότι δηλαδή  είναι το τελευταίο σκαλοπάτι ανάπτυξης του καπιταλισμού, πηγάζει και η θέση μας ότι η εποχή μας είναι εποχή περάσματος στον σοσιαλισμό. Σύμφωνα με τον Λένιν υπάρχουν 3 κριτήρια για να ορίσεις μια χώρα σαν ιμπεριαλιστική: α) Συγκέντρωση της παραγωγής και του κεφαλαίου – δημιουργία μονοπωλίων. β) Συγχώνευση του τραπεζιτικού και βιομηχανικού κεφαλαίου και δημιουργία χρηματιστικού κεφαλαίου. γ) Εξαγωγή κεφαλαίου αντί εξαγωγή εμπορευμάτων. Η Ελλάδα καλύπτει και τις τρεις προϋποθέσεις.

   Η εκτίμηση ότι η Ελλάδα βρίσκεται στο ιμπεριαλιστικό στάδιο ανάπτυξης και κυρίως η συνειδητοποίηση του, δεν γίνεται ξαφνικά, ούτε αυτόματα. Είναι προφανές ότι δεν συντελέστηκε την προηγούμενη στιγμή της απόφασης του 15ου συνέδριου αλλά πολύ πιο πριν. Είναι επίσης προφανές ότι χρειάζεται πολύς χρόνος ακόμα για να συνειδητοποιηθεί από το σύνολο του ταξικού κινήματος. Και σ’ αυτό ακριβώς διαφέρει η πρωτοπορία. Να αντιλαμβάνεται τις νέες καταστάσεις πριν απ’ όλους, να χαράσσει νέους δρόμους. Αυτή η οικονομική θέση του ελληνικού καπιταλισμού, σαφώς και επηρεάζει τις τακτικές και τις θέσεις όλων των κομμάτων.

5)  Έχουν υπόβαθρο οι ταλαντεύσεις και τα προβλήματα κατανόησης της πραγματικότητας ώστε να διατυπώνονται ιδέες διαχείρισης και να προβληματίζουν έστω και μικρό μέρος από τους αγωνιστές και τους κομμουνιστές του ταξικού κινήματος; Ή μήπως είναι αντικειμενικό ζήτημα ωριμότητας.

   Βεβαίως το ζήτημα της ωριμότητας είναι υπαρκτό. Οι ρίζες όμως του προβλήματος βρίσκονται στην δεκαετία του 80. Λαθεμένες πολιτικές και ιδεολογικές θέσεις, δημιούργησαν το έδαφος για απόψεις που σήμερα, είναι πλέον φανερό, ότι δεν συνάδουν με κομμουνιστική επαναστατική λογική. Το ξεκαθάρισμα τέτοιων ταλαντεύσεων είναι ιδιαίτερα σημαντικό για όλο το κίνημα και όχι μόνο το οργανωμένο στο ΚΚΕ τμήμα του. Σε τρεις θέσεις εκφράστηκε η δεξιάς απόκλισης, λάθος πολιτική του Κόμματος:

     Α. Η θέση μας για την διαδικασία της επανάστασης. Λέγαμε ότι δεν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε βία. Εκτός και αν αντιδράσουν αυτοί με βία. Θέλαμε να διαχωριστούμε από τον «ειρηνικό τρόπο», αλλά και ταυτόχρονα να μη λέμε καθαρά τι θέλουμε. Βεβαίως η επαναστατική βία είναι σύμφυτη με την επανάσταση. Έτσι η έκφραση και το περιεχόμενο  μιας τέτοιας θέσης, οδήγησε στην ταύτιση της επαναστατικής διαδικασίας με τις εκλογικές διαδικασίες. Ακόμα και σήμερα πολλοί απαντώντας στο ερώτημα πως θα προκύψει η επαναστατική κατάσταση απαντούν χωρίς πολύ σκέψη, «μόλις πάρουμε μεγάλο ποσοστό και επιχειρήσουν να μας σταματήσουν». Πως θα αντιδρούσε λοιπόν κάποιος που βίωσε τέτοια λογική στην εκλογική ήττα του Ιούνη;     Τι διέξοδο, πέρα της κυβερνητικής, θα κατανοούσε σαν αντιμετώπιση της κρίσης;

         Β. Η τακτική συμμαχιών. Η δημιουργία του Συνασπισμού επιβεβαίωσε την θεωρία της «διασπασμένης αριστεράς». Παρουσιαστήκαμε σαν το πιο συνεπές, πιο σταθερό, πιο αταλάντευτο κομμάτι ενός συνόλου με τις ίδιες αγωνίες και οράματα. Υποβαθμίστηκε ο ουσιαστικός διαχωρισμός ανάμεσα σε επαναστάτες και συμβιβασμένους. Ανάμεσα σε κομμουνιστές και αριστερούς υπηρέτες της αστικής τάξης. Ο οπορτουνισμός κατάντησε εύθυμη απόδειξη της ξύλινης γλώσσας των δογματικών. Οι άνθρωποι που βίωσαν και κυρίως πίστεψαν στις δυνατότητες μιας τέτοιου είδους συμμαχίας πως θα μπορούσαν να αντιδράσουν στην ψευδεπίγραφη επίθεση της «αριστερής κυβέρνησης»; Για όλους αυτούς το ζήτημα που έμπαινε ήταν η φερεγγυότητα του συμμάχου και όχι αυτή καθ’ αυτή η αναγκαιότητα της συμμαχίας. Η επικίνδυνη ταύτιση πολιτικής και κοινωνικής συμμαχίας είχε ήδη ολοκληρωθεί στο μυαλό τους.

         Γ. Σε τι ωφέλησε την υπόθεση της επανάστασης η συμμετοχή μας σε κυβέρνηση το 89; Ακόμα και αν λυνόταν επί της ουσίας τα διάφορα σκάνδαλα (τιμωρία, νόμοι αξιοκρατίας κτλ) σε τι θα ωφελούμασταν; Πέρα από κάποιο υψηλό ποσοστό θα γινόταν κάποιο βήμα προς την επανάσταση ή αντίθετα θα ισχυροποιούταν ο καπιταλισμός τον οποίο αντιπαλεύουμε;

   Τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις που διαπαιδαγώγησαν κομμουνιστές και αγωνιστές του λαϊκού κινήματος στον κοινοβουλευτισμό. Σε κάθε περίπτωση, το σίγουρο είναι ότι σήμερα αυτές οι λογικές είναι η γραμμή της ιδεολογικής και της  πολιτικής επίθεσης που δεχόμαστε. Είναι οι σειρήνες που μας καλούν να σώσουμε τον λαό, χωρίς να πειράξουμε αυτούς που τον ισοπέδωσαν. Είναι οι  δήθεν φιλόσοφοι που σαν δικαστές μας κουνάν το δάκτυλο γιατί «παραλείπουμε» το στάδιο σωτηρίας συστήματος. Οι πονόψυχοι αριστεροί που μας τραβάν το αυτί γιατί δεν μπαίνουμε στο μαντρί της «αριστερής» κυβέρνησης. 

* * * * *

   Σήμερα τα καθήκοντα μας είναι πολλαπλά, σύνθετα, δύσκολα. Αλλά πάνω απ’ όλα είναι καθήκοντα που υπηρετούν την τάξη μας. Σαν εργάτες, σαν κόμμα της πρωτοπορίας της, πρέπει να προασπίσουμε τα δικά μας συμφέροντα. Να μη ξεχνάμε. Καμιά τάξη δεν έκανε επανάσταση για λογαριασμό κάποιας  άλλης. Και εμείς είμαστε ταγμένοι να κάνουμε την δική μας. Την εργατική σοσιαλιστική επανάσταση. Ότι που μπορούμε να κάνουμε σήμερα να μη το αφήσουμε για τις επόμενες γενιές.