Του Ραμόν Μερκαντέρ
Έρχονται λοιπόν κάτι έκπτωτοι άγγελοι και σου λένε για την αριστερίστικη στροφή του κόμματος και προπαντός της ηγεσίας του που είναι λέει νεοτροτσκιστική. Κι εσύ τους ακούς και σκέφτεσαι μερικά πράγματα, γιατί και πώς εξέπεσαν και φτάνεις σε κάποιους πολύ ενδιαφέροντες συνειρμούς με την εποχή του τρότσκι.
Σκέφτεσαι λοιπόν ότι ένα μέρος της κριτικής τους ίσως να είναι σωστό. Έχουν κι αυτοί τα δίκια τους. Για τη νεολαία, την κομματική οικοδόμηση, για τους στόχους που έμειναν πίσω, για αδυναμίες και προβλήματα μες στο κόμμα. Λες ότι η κριτική τους έχει μια υπαρκτή, αντικειμενική βάση.
Όπως ακριβώς κι αυτή των τροτσκιστών στη δεκαετία του 20. Δεν είχε λίγα προβλήματα εξάλλου η σοσιαλιστική οικοδόμηση, για να πατήσει μια κριτική που στην πορεία εξελίχθηκε σε πολεμική.
Σκέφτεσαι επίσης ότι η άποψή τους – σωστή ή λάθος δεν έχει σημασία- έχει ηττηθεί επανειλημμένα στα όργανα και στο συνέδριο που είναι το ανώτερο όργανο του κόμματος, αν υποθέσουμε ότι έθεσαν εσωκομματικά αυτά τα ζητήματα.
Όπως είχαν ηττηθεί (και συντριπτικά μάλιστα) οι τροτσκιστές στο κόμμα των μπολσεβίκων. Κάτι που δεν τους εμπόδισε ωστόσο να καταγγέλλουν τις διαδικασίες και την παραβίαση της εσωκομματικής δημοκρατίας και να συνεχίσουν να δρουν διακριτά ως πολιτική ομάδα.
Διαγράφτηκαν σταδιακά μετά το 15ο συνέδριο των μπολσεβίκων το 27, αναγνώριζαν μόνο τα 4 πρώτα συνέδρια της κομιντέρν (πριν από αυτό που επεξεργάστηκε την τακτική του σοσιαλφασισμού) και αναπολούσαν την παλιά φρουρά και τα χρόνια πριν από το θάνατο του λένιν και του φλωράκη. Και ευτυχώς που ο χαρίλαος έκανε μια απλή διαθήκη όπου τα άφηνε όλα στο κόμμα. Χωρίς πολιτική κριτική στελεχών, για να την πάρουν μετά οι επίγονοι και να τη φέρουν στα μέτρα τους, προσδίδοντάς της διαστάσεις μύθου.
Οι τροτσκιστές είναι αυτοί που κατηγορούσαν για όλα τη σατανική ηγεσία και μια χούφτα στελέχη που έβαλαν στο χέρι το κόμμα, καταστρατηγώντας αρχές και προγράμματα και επέβαλαν την κυριαρχία τους και το αντιδραστικό θερμιδώρ, που μας οδηγούσε σταδιακά στην απώλεια των επαναστατικών χαρακτηριστικών του παρελθόντος. Μιλούσαν για την προδομένη επανάσταση και τους γραφειοκράτες που κοιμήθηκαν επαναστάτες και ξύπνησαν ξαφνικά ένα πρωί προδότες. Χωρίς να εξηγούν πειστικά το πώς και το γιατί, ποια ήταν τα κίνητρά τους και ποιες αιτίες επέτρεψαν την επικράτηση τους. Και έβγαζαν θεωρίες συνωμοσίας ότι η κομματική ηγεσία ήταν αυτή που κρυβόταν πίσω από τις προβοκάτσιες και τα σαμποτάζ (όπως η δολοφονία του κίροφ και το ιστολόγιο της νέας σποράς), για να συσπειρώσει τις μάζες γύρω της. Θεωρώντας τσιράκια και πληρωμένους γραφιάδες του συντρόφου με το μουστάκι, όσους δε συμφωνούσαν με τη δική τους ανάλυση.
Οι τροτσκιστές είναι αυτοί που κατεβαίνουν σήμερα σε κοινές πορείες με τους εργατοπατέρες της γσεε και παίρνουν θέση χειροκροτητή κάτω από την εξέδρα τους στις απεργίες, για να ενσαρκώσουν τάχα το ενιαίο μέτωπο της εργατικής τάξης. Και μιλάνε για ενδιάμεσα μεταβατικά αιτήματα και την ανάγκη ενός μεταβατικού προγράμματος, σαν κι αυτό της 4ης διεθνούς, με εθνικοποιήσεις τραπεζών, προκειμένου να φτάσουμε στο σοσιαλισμό.
Το συμπέρασμα είναι ότι τον τροτσκισμό πολλοί αγάπησαν, αλλά τον τρότσκι ουδείς. Και πως πολλές φορές καταλήγουμε να μοιάζουμε παρά τη θέλησή μας (ή ίσως και εξαιτίας αυτής της εναντίωσης) σε αυτό που μισούμε και θέλουμε να αποφύγουμε. Οπότε αρχίζουμε και κρίνουμε εξ ιδίων τα αλλότρια.
Αλλά το πιο σημαντικό δεν είναι αυτό. Είναι ο πολιτικός αγώνας που δίνει κανείς. Κι αν τον δίνει με τέτοιους όρους, πολιτικής πικρίας που εξελίσσεται σε εμπάθεια στα όρια της ψύχωσης, τότε τον έχει χάσει από χέρι μαζί με τα όποια δίκια του. Πρωτίστως και πάνω απ’ όλα γιατί γίνεται αντιπαθής. Πιο αντιπαθής από το βοναπαρτισμό και τις διοικητικές μεθόδους του «συντρόφου με την αξίνα». Πιο αντιπαθής κι από τους σύγχρονους τροτσκιστές, που παραδοσιακά στέκουν αρκετά σκαλιά κάτω από τον αρχηγό και εμπνευστή τους.
Προσοχή, δε μιλάω για προσωπική συμπάθεια ή αντιπάθεια, αν κάποιος είναι γλυκός και μειλίχιος σαν χαρακτήρας. Τέτοιους μπορεί να βρει κανείς κι από εδώ κι από εκεί. Το θέμα είναι το δηλητήριο της εμπάθειας κι η απέχθεια που αποπνέει στους συντρόφους που τον περιβάλλουν.
Κι αν τελικά έχει δίκιο και επικρατήσει πολιτικά… ή μάλλον ξέρεις κάτι; Δεν πρόκειται ποτέ να επικρατήσει πολιτικά, γιατί όλοι θα τρέμουν αυτό το ενδεχόμενο: φαντάσου να πάρει ποτέ εξουσία στα χέρια του αυτός ο εμπαθής… Περίπου όπως την είχε πατήσει κι ο βενιζέλος στις εκλογές του πασοκ.
Κι όπως ακριβώς έγινε με τον τρότσκι…
Έρχονται λοιπόν κάτι έκπτωτοι άγγελοι και σου λένε για την αριστερίστικη στροφή του κόμματος και προπαντός της ηγεσίας του που είναι λέει νεοτροτσκιστική. Κι εσύ τους ακούς και σκέφτεσαι μερικά πράγματα, γιατί και πώς εξέπεσαν και φτάνεις σε κάποιους πολύ ενδιαφέροντες συνειρμούς με την εποχή του τρότσκι.
Σκέφτεσαι λοιπόν ότι ένα μέρος της κριτικής τους ίσως να είναι σωστό. Έχουν κι αυτοί τα δίκια τους. Για τη νεολαία, την κομματική οικοδόμηση, για τους στόχους που έμειναν πίσω, για αδυναμίες και προβλήματα μες στο κόμμα. Λες ότι η κριτική τους έχει μια υπαρκτή, αντικειμενική βάση.Όπως ακριβώς κι αυτή των τροτσκιστών στη δεκαετία του 20. Δεν είχε λίγα προβλήματα εξάλλου η σοσιαλιστική οικοδόμηση, για να πατήσει μια κριτική που στην πορεία εξελίχθηκε σε πολεμική.
Σκέφτεσαι επίσης ότι η άποψή τους – σωστή ή λάθος δεν έχει σημασία- έχει ηττηθεί επανειλημμένα στα όργανα και στο συνέδριο που είναι το ανώτερο όργανο του κόμματος, αν υποθέσουμε ότι έθεσαν εσωκομματικά αυτά τα ζητήματα.
Όπως είχαν ηττηθεί (και συντριπτικά μάλιστα) οι τροτσκιστές στο κόμμα των μπολσεβίκων. Κάτι που δεν τους εμπόδισε ωστόσο να καταγγέλλουν τις διαδικασίες και την παραβίαση της εσωκομματικής δημοκρατίας και να συνεχίσουν να δρουν διακριτά ως πολιτική ομάδα.
Διαγράφτηκαν σταδιακά μετά το 15ο συνέδριο των μπολσεβίκων το 27, αναγνώριζαν μόνο τα 4 πρώτα συνέδρια της κομιντέρν (πριν από αυτό που επεξεργάστηκε την τακτική του σοσιαλφασισμού) και αναπολούσαν την παλιά φρουρά και τα χρόνια πριν από το θάνατο του λένιν και του φλωράκη. Και ευτυχώς που ο χαρίλαος έκανε μια απλή διαθήκη όπου τα άφηνε όλα στο κόμμα. Χωρίς πολιτική κριτική στελεχών, για να την πάρουν μετά οι επίγονοι και να τη φέρουν στα μέτρα τους, προσδίδοντάς της διαστάσεις μύθου.
Οι τροτσκιστές είναι αυτοί που κατηγορούσαν για όλα τη σατανική ηγεσία και μια χούφτα στελέχη που έβαλαν στο χέρι το κόμμα, καταστρατηγώντας αρχές και προγράμματα και επέβαλαν την κυριαρχία τους και το αντιδραστικό θερμιδώρ, που μας οδηγούσε σταδιακά στην απώλεια των επαναστατικών χαρακτηριστικών του παρελθόντος. Μιλούσαν για την προδομένη επανάσταση και τους γραφειοκράτες που κοιμήθηκαν επαναστάτες και ξύπνησαν ξαφνικά ένα πρωί προδότες. Χωρίς να εξηγούν πειστικά το πώς και το γιατί, ποια ήταν τα κίνητρά τους και ποιες αιτίες επέτρεψαν την επικράτηση τους. Και έβγαζαν θεωρίες συνωμοσίας ότι η κομματική ηγεσία ήταν αυτή που κρυβόταν πίσω από τις προβοκάτσιες και τα σαμποτάζ (όπως η δολοφονία του κίροφ και το ιστολόγιο της νέας σποράς), για να συσπειρώσει τις μάζες γύρω της. Θεωρώντας τσιράκια και πληρωμένους γραφιάδες του συντρόφου με το μουστάκι, όσους δε συμφωνούσαν με τη δική τους ανάλυση.
Οι τροτσκιστές είναι αυτοί που κατεβαίνουν σήμερα σε κοινές πορείες με τους εργατοπατέρες της γσεε και παίρνουν θέση χειροκροτητή κάτω από την εξέδρα τους στις απεργίες, για να ενσαρκώσουν τάχα το ενιαίο μέτωπο της εργατικής τάξης. Και μιλάνε για ενδιάμεσα μεταβατικά αιτήματα και την ανάγκη ενός μεταβατικού προγράμματος, σαν κι αυτό της 4ης διεθνούς, με εθνικοποιήσεις τραπεζών, προκειμένου να φτάσουμε στο σοσιαλισμό.
Το συμπέρασμα είναι ότι τον τροτσκισμό πολλοί αγάπησαν, αλλά τον τρότσκι ουδείς. Και πως πολλές φορές καταλήγουμε να μοιάζουμε παρά τη θέλησή μας (ή ίσως και εξαιτίας αυτής της εναντίωσης) σε αυτό που μισούμε και θέλουμε να αποφύγουμε. Οπότε αρχίζουμε και κρίνουμε εξ ιδίων τα αλλότρια.
Αλλά το πιο σημαντικό δεν είναι αυτό. Είναι ο πολιτικός αγώνας που δίνει κανείς. Κι αν τον δίνει με τέτοιους όρους, πολιτικής πικρίας που εξελίσσεται σε εμπάθεια στα όρια της ψύχωσης, τότε τον έχει χάσει από χέρι μαζί με τα όποια δίκια του. Πρωτίστως και πάνω απ’ όλα γιατί γίνεται αντιπαθής. Πιο αντιπαθής από το βοναπαρτισμό και τις διοικητικές μεθόδους του «συντρόφου με την αξίνα». Πιο αντιπαθής κι από τους σύγχρονους τροτσκιστές, που παραδοσιακά στέκουν αρκετά σκαλιά κάτω από τον αρχηγό και εμπνευστή τους.
Προσοχή, δε μιλάω για προσωπική συμπάθεια ή αντιπάθεια, αν κάποιος είναι γλυκός και μειλίχιος σαν χαρακτήρας. Τέτοιους μπορεί να βρει κανείς κι από εδώ κι από εκεί. Το θέμα είναι το δηλητήριο της εμπάθειας κι η απέχθεια που αποπνέει στους συντρόφους που τον περιβάλλουν.
Κι αν τελικά έχει δίκιο και επικρατήσει πολιτικά… ή μάλλον ξέρεις κάτι; Δεν πρόκειται ποτέ να επικρατήσει πολιτικά, γιατί όλοι θα τρέμουν αυτό το ενδεχόμενο: φαντάσου να πάρει ποτέ εξουσία στα χέρια του αυτός ο εμπαθής… Περίπου όπως την είχε πατήσει κι ο βενιζέλος στις εκλογές του πασοκ.
Κι όπως ακριβώς έγινε με τον τρότσκι…
