Αποσπάσματα από τις ομιλίες των Μ. Μαΐλη και Ζ. Λυμπερίδη
«Ο Μάης του '36 βρέθηκε μπροστά στην αστική στρατηγική που όδευε προς την πλήρη πραγματοποίησή της, με δεδομένη την πρόθεση της αστικής τάξης και του βρετανικού παράγοντα να την επιβάλλουν δια πυρός και σιδήρου, εγκαθιδρύοντας σε λίγο καιρό τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου.
Απέναντι στην αστική στρατηγική το ΚΚΕ και το εργατικό κίνημα δεν ήταν προετοιμασμένα να αντιτάξουν τη δική τους αυτοτελή στρατηγική, τη μόνη που μπορούσε να θίξει στο βάθος την αντίστοιχη αστική στρατηγική, την οποία δεν ήταν δυνατό τότε να ανατρέψει, ήταν όμως δυνατό να δυσκολέψει την εφαρμογή της και να δημιουργήσει ταυτόχρονα προϋποθέσεις για τη συνέχιση του ταξικού αγώνα από καλύτερες θέσεις.
Η στρατηγική του Κόμματός μας χάραζε τη διαχωριστική γραμμή μέσα στα όρια των ενδοαστικών ανταγωνισμών, επιλέγοντας ως σύμμαχο μία αστική δύναμη, το Κόμμα Φιλελευθέρων, το οποίο ήταν ο
πιο βασικός μοχλός στήριξης κι επιβολής της αστικής πολιτικής.
Δεν επιβεβαιώθηκε το σκεπτικό ότι μέσα από αυτόν το δρόμο θα αποσπάσει το επαναστατικό κίνημα τις λαϊκές δυνάμεις που ακολουθούν το Κόμμα των Φιλελευθέρων, γιατί έτσι, δήθεν, θα πειστούν μέσω της συνεργασίας για την αφερεγγυότητα και τον ταξικό ρόλο του. Αυτό το σκεπτικό υποτιμούσε τη δύναμη των αστικών μηχανισμών να ελίσσονται, να χειραγωγούν και τελικά να ενσωματώνουν πιο εύκολα τη λαϊκή βάση τους, όταν δεν έχουν απέναντί τους μία αταλάντευτη επαναστατική δύναμη. Το τότε σύνθημα του Κόμματος "άμεσος σχηματισμός κυβέρνησης από τη δημοκρατική πλειοψηφία της Βουλής", εξ αντικειμένου δεν συνέβαλε στη διαμόρφωση ριζοσπαστικής συνείδησης και στον απεγκλωβισμό πρωτοπόρων εργατικών και λαϊκών δυνάμεων από ρεφορμιστικές αυταπάτες μέσα από την ίδια τους την πείρα.
(...) Από τη φάση της ταξικής πάλης του Μάη 1936 αναδεικνύεται και το ζήτημα της κατεύθυνσης και του περιεχομένου που πρέπει να έχει το ταξικό μαζικό κίνημα. Αυτό το θέμα θα τεθεί αναλυτικά σε επόμενη παρέμβαση. Εδώ σημειώνεται μόνο ότι η στρατηγική του ενιαίου εργατικού μετώπου, δηλαδή η ενότητα της Ενωτικής ΓΣΕΕ με τη ΓΣΕΕ, που θα πει με τον κυβερνητικό - εργοδοτικό συνδικαλισμό, παραγνώριζε την επαναστατική πείρα που έλεγε ότι ιδιαίτερα σε στιγμές ανόδου του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος, ακόμα περισσότερο τότε, επιβάλλεται να είναι πιο ισχυρό το ιδεολογικό μέτωπο ενάντια στο ρεφορμισμό και τον οπορτουνισμό. Οι εργατοπατέρες της ΓΣΕΕ δεν αποδέχτηκαν ούτε το σύνθημα "να φύγει η κυβέρνηση Μεταξά" ή να εφαρμοστεί το Σύμφωνο Σοφούλη - Σκλάβαινα, μια θέση που δεν συγκροτούσε βέβαια κάποια επαναστατική πρόταση, ενώ κατάγγειλαν και το ΚΚΕ, εν μέσω απεργίας και νεκρών του Μάη, ότι επιχειρούσε να καπηλευτεί την εργατική πάλη στη Θεσσαλονίκη και γενικότερα
(...) Το Κόμμα μας προσπαθεί και βγάζει συμπεράσματα από τους ηρωικούς αγώνες του, σε συνάρτηση με τους αγώνες του εργατικού - λαϊκού μας κινήματος. Κρίνουμε την πορεία μας με σεβασμό και δίχως μηδενισμό. Συμπεράσματα από μία σχεδόν 100χρονη διαδρομή χρησίμευσαν και συνέβαλαν στη διαμόρφωση της στρατηγικής που έχει αποτυπωθεί στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ, με πυρήνα της ότι ο σοσιαλισμός είναι αναγκαίος και επίκαιρος. Πρόκειται για καθήκον που η ετοιμασία για την πραγματοποίησή του, η πάλη για τη Λαϊκή Συμμαχία, διεξάγεται σε συνθήκες μη επαναστατικής κατάστασης, γενικής υποχώρησης και βαθιάς κρίσης του διεθνούς κομμουνιστικού και εργατικού κινήματος». (Μάκης Μαΐλης)
«Με τη λήξη της απεργίας η Θεσσαλονίκη γνώρισε νέα περίοδο στρατοκρατίας. Οι συλλήψεις έδιναν και έπαιρναν. Πιάστηκαν όλοι οι δραστήριοι συνδικαλιστές με πρώτους και καλύτερους τους κομμουνιστές. Πιάστηκαν εκατοντάδες άλλοι εργαζόμενοι για ασήμαντους λόγους και τους έκλεισαν στα κρατητήρια του στρατοπέδου αεροπορίας, του 31ου Συντάγματος Πεζικού και μέσα στην Έκθεση. Σε πολλές περιπτώσεις οι κρατούμενοι, ακόμα και έγκυες γυναίκες, κακοποιήθηκαν άγρια για να ομολογήσουν δήθεν "ότι τα γεγονότα ήταν ... πραξικόπημα των κομμουνιστών για να καταλάβουν την εξουσία!".
Τα συνδικαλιστικά στελέχη -όλοι και στελέχη του ΚΚΕ- Ζαφείρης Βεκίδης, πρόεδρος του Ενωτικού Εργατικού Κέντρου, Δημήτρης Κωνσταντινίδης, πρόεδρος τροχιοδρομικών, Χαράλαμπος Μελανεφίδης, πρόεδρος Ενωτικής Επιτροπής Καπνεργατών, Σάββας Σαββόπουλος, πρόεδρος σωματείου κλινοποιών, Νίκος Μανέκας, πρόεδρος αυτοκινητιστών, Αδάμ Μουζενίδης, Ανδρέας Αξαρλής κ.ά. οδηγούνται εξόριστοι στον Άη-Στράτη και αλλού.
Στις 14 του Μάη συνήλθε η Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, με μοναδικό θέμα: "Το Παλλαϊκό ξεσήκωμα Θεσσαλονίκης και η πάλη των εργαζομένων ενάντια στην πλουτοκρατική επίθεση και το φασισμό".
Η εισήγηση του Νίκου Ζαχαριάδη ότι "Τα επαναστατικά της Θεσσαλονίκης μας δώσανε μια γρήγορη ανακατάταξη στις λαϊκές μάζες και συμπυκνωμένη λαϊκή επαναστατική ορμή και δράση, που αντιστοιχούν σε ολόκληρη χρονιά ομαλής εξέλιξης", παραπέμπει σε εκτίμηση για την ύπαρξη στοιχείων επαναστατικής κατάστασης, ένα θέμα που χρειάζεται ασφαλώς περισσότερη και συλλογική εξέταση για να απαντηθεί ολοκληρωμένα.
Όπως και να έχει, ήταν σωστές οι επισημάνσεις της εισήγησης ότι δεν έπρεπε η αντιπροσωπεία της Ενωτικής ΓΣΕΕ να υποχωρήσει στον εκβιασμό της ΓΣΕΕ και ότι έπρεπε να επιμείνει στην πραγματοποίηση της πανελλαδικής απεργίας στις 11 και όχι στις 13 Μάη, όπως έγινε. Επίσης, ότι δεν έπρεπε να υπογραφεί συμφωνία λήξης της απεργίας από την Ενωτική ΓΣΕΕ, αλλά ότι έπρεπε να καλέσει σε συνέχιση του αγώνα. Ακόμα, ήταν σωστή η εκτίμηση που έγινε στην εισήγηση του Ν. Ζαχαριάδη πως στις 10 Μάη το πρωί "...μια και ο Μεταξάς χρησιμοποίησε σφαίρες και δολοφονίες, είναι ολοφάνερο ότι ο Λαός έπρεπε να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα, δίχως καμιά εξαίρεση, γιατί το γεγονός ότι τα μέσα αυτά προέρχονται και εφαρμόζονται απ' το Λαό, τα κάνει απόλυτα και αναμφισβήτητα νόμιμα..."
Όμως όλα αυτά αναχαιτίζονταν από την εγγενή αδυναμία της πολιτικής κατεύθυνσης που τα ενέτασσε η εισήγηση του Ν. Ζαχαριάδη. Από το γεγονός ότι το Κόμμα μας αντιμετώπιζε το συγκεκριμένο κίνημα ως μοχλό επιβολής δημοκρατικών εξελίξεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι η απόφαση της ΚΕ για το Μάη του '36, έθετε στόχο ότι "εφόσον το Κόμμα Φιλελευθέρων θα συνεχίσει να στηρίζει το εγκληματικό έργο του Μεταξά και να μην προχωρεί στην πραγματοποίηση του συμφώνου (Σοφούλη-Σκλάβαινα), το ΚΚΕ (...) θ' αγωνιστεί για τη διάλυση της Βουλής και τη διενέργεια καινούργιων εκλογών για συνταχτική συνέλευση".
Επομένως, η κριτική που άσκησε η ΚΕ του Κόμματος σε συνδικαλιστικά στελέχη του ήταν μεν δίκαιη, όμως δεν συνέδεε τις υποχωρήσεις τους με βαθύτερη θεώρηση του όλου ζητήματος. Ότι δηλαδή αυτές οι υποχωρήσεις αναδείκνυαν το έδαφος πάνω στο οποίο γεννήθηκαν. Κι αυτό το έδαφος ήταν η στρατηγική της συμμαχίας με τις λεγόμενες δημοκρατικές πολιτικές δυνάμεις.
Η στρατηγική και η τακτική που ανέπτυξε το Κόμμα μας αυτήν την περίοδο στηριζόταν στις επεξεργασίες και τις κατευθύνσεις του 6ου Συνεδρίου του (1935) για τη δημιουργία αντιφασιστικής δημοκρατικής κυβέρνησης. Το 6ο Συνέδριο έγινε λίγο μετά το 7ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς, στη βάση της γενικής πολιτικής του κατεύθυνσης, η ουσία της οποίας συνοψιζόταν στο εξής: "Αυτόν τον καιρό οι εργαζόμενες μάζες σε μια σειρά καπιταλιστικές χώρες έχουν να διαλέξουν συγκεκριμένα για σήμερα, όχι ανάμεσα στην προλεταριακή διχτατορία και την αστική δημοκρατία, αλλά ανάμεσα στην αστική δημοκρατία και το φασισμό"». (Ζήσης Λυμπερίδης)
Αποσπάσματα από την ομιλία του Γ. Μαργαρίτη: εδώ
